Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
3.PrzesłankiemigracjiostatniejwPolsce
PrzejściedemograficznenaziemiachzamieszkiwanychprzezPolakówdoj-
rzewałojużoddrugiejpołowyXIXwieku,zczymwiązałosiędużeprzyspie-
szeniewzrostudemograficznego.Jakkolwiekzmianytenieodbiegałycharakte-
remodobserwowanychwcześniejwwieluspołeczeństwachwzachodniejczęści
Europy,kursobranyprzezgospodarkęziempolskichbyłwyraźnieinny.Witold
Kula(1955:97,98)ujmujetęróżnicęwpostacinastępującychtrwałychskutków
ekonomicznych:płytszyrynekwewnętrzny,mniejszyudziałludnościw„wolno-
najemnymrynkupracy”,większyzakresgospodarkinaturalnej.Wzasadziedo
końcapierwszejpołowyXXwiekunienastąpiłygłębszezmianywstrukturze
społecznejigospodarczej(Leśnodorski1967).Nadwyżkiludnościowebyłysys-
tematycznieeksportowanezagranicę(Gliwic1934).Jednaknaskutekwskaza-
negoprzezKulędefektustrukturalnegoibrakumogącychgonaprawićreform
odpływludnościniezapewniałrównowagiczyrozgęszczeniademograficznego,
wmiejsceemigrantówpojawiałysiębowiemkolejnelicznerocznikinowonaro-
dzonych.StatusPolskijakokrajuemigracyjnegobyłodtwarzanywczasie.
Właśnietacechastanowiodpowiedniąilustracjęwcześniejsformułowanej
tezygłoszącej,żetrwałanadwyżkademograficznawywołujedodatkowekoszty
modernizacji,anawetmożejązablokować.Wieluekonomistówokresumiędzy-
wojennegoupatrywałowtzw.przeludnieniuagrarnymizwiązanymztymuta-
jonymbezrobociu,głębokoosadzonymwstrukturachekonomicznychispołecz-
nych,jednegozpodstawowychźródełzacofaniaPolski1.
PozakończeniuIIwojnyświatowejnadalwystępowałdużydynamizmdemo-
graficzny.Schyłkowafazaprzejściademograficznegozwiastującaspadektempa
wzrostuludnościzostaławyhamowanaiopóźniona,głównieprzezokoliczności
związanezwojną(Okólski2007b).Między1948a1988rokiemliczbaludności
wzrosłaoblisko14milionów(z24,0do37,9miliona),pomimoujemnegosalda
migracjizagranicznychwtymczasie.
WokresiePRL,mimoagresywnego,autorytarnegoprojektuzreformowania
gospodarki,nastąpiłowPolscezamrożenieczęścisektoranaturalnego2,czego
1ObszernyprzeglądtoczonejwówczasnatentematdyskusjiprzedstawiaRyszardTurski(1965).
2Używającokreślenia„sektornaturalny”wodniesieniudopolskiegospołeczeństwawdrugiej
połowieXXwieku,mamynamyślisferęprodukcji,konsumpcjiiusług,wtymzwiązanychzzabez-
pieczeniemspołecznym,wktórejświadczenianiemającharakterukontraktowegoaniniedokonująsię
zapośrednictwemrynkówinaogółżadnychinnychinstytucji,aczęstoniesązwiązanezprzepływem
pieniądza.WniektórychregionachPolskiwprzypadkupewnejczęścigospodarstwdomowych,głów-
nieutrzymującychsięzrolnictwa,tasferawydajesięnadalrozległa(Leśnodorski1967).
