Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
18
LeonardodaVinci
ską(wariacyjność,permutacjeform,kształtybezliniiwtechnicesfumato)igeo-
metrycznymsposobemujmowaniabadanychzjawisk(zmiantempaspadaniaciał,
natężeniadźwięków,perspektywicznychwielkościobiektów):
UmysłLeonardaśmiałoprzekraczałgranicemiędzynaukamihumanistycznymiiprzyrodniczymi,
inżynieriąisztuką.Wiedzaotym,podjakimkątemświatłopadanasiatkówkę,pomogłamuwodpo-
wiednisposóbzastosowaćzasadyperspektywypodczasmalowaniaOstatniejWieczerzy.Najednejze
stronnotatnika,gdzienaszkicowałwkilkuróżnychujęciachpoddaneautopsjiludzkiewargi,narysował
takżedelikatnyuśmiech,którypojawiłsiępóźniejnaustachsportretowanejprzezniegoMonaLisy.
Wiedział,żeuprawianienaukitosztuka,auprawianiesztukimusimiećnaukowepodstawy.Rysując
płódwmacicyczyteżwodnewirywsceniepotopu,daVinciświadomiezacierałgranicęmiędzytymi
dwiemadziedzinami7.
Paralelizmjestzatemheurystycznąpodstawąjegostudiównaukowych.Przy
czymwodniesieniudosymbiozymakro-imikrokosmosutoanatomia,hydrodyna-
mika,geologiaigeometriastanowiągłównepoladociekań,łącząceprzytympra-
cęartystyczną,naukową,inżynieryjną,zastosowanietechniczne,wpewnymmo-
mencietakżerewizjętejidei,copotwierdzazwłaszczaKodeksLeicester,zawiera-
jącyrównieżopisykilkuodkryć,dziękiktórymdaVinciznalazłbysięwpanteonie
naukowców,gdybyogłosiłjepublicznie.Leczpierwszymtropembyłatechnikaifilozo-
fiagrynalirzedabraccio,stanowiącakwintesencjęflorenckiegohumanizmu,oczym
pisząVasariiLomazzo8.Jejrenesansowawersjanawiązującadomitologicznych
instrumentówApollaiOrfeuszamiałasłużyćodkrywaniupołączeń(izacieraniu
granic)międzydziedzinamitzw.sztukwyzwolonych,zwłaszczamiędzymuzyką,
poezją,astronomiąimatematyką.Siedemstrunodnosiłosiędosiedmiuplanetemi-
tujących,jakprzyjmowanozatradycjąpitagorejską,muzyczneharmonie,zapisy-
wanewjęzykumatematyki,zktórymimożnawejśćwbezpośrednikontaktpoprzez
wariacyjnemodulacje.Leonardoprzeniósłtenwzorzeczarównonabadanianauko-
we,dającpierwszeństwoeksperymentalizmowiimprowizatoraprzedteoretyczną
wiedząakademików,jakipracęmalarskąwtrybiecomponimentoinculto(kompo-
zycjisurowej,nieogładzonej).Napoczątkusąszkicenakładającesięnasiebieni-
czymtematzwariacjami,gdzierękamalarzaswobodniemultiplikujewariantyposta-
ci,scen,tła,rodzajuperspektywyicieniowania,ilustrującjakbywprzekrojupoprzecz-
nympalimpsesttokumyślenianaddziełem,konceptualizacji,intuicjiikolejnych
wersjiposzczególnychelementówmalowidła.
Swobodaimprowizatoraokazywałasiętutajnajważniejsza-dotyczyłototakże
społecznegostatusuLeonarda.Wiadomo,żeprzyszłynauczycielkrólaFrancjinie
miałuniwersyteckiegowykształcenia,bobyłbękartemniedopuszczanymdoów-
czesnychcechówzawodowych.Byłwięcwolny-względemautorytetów,zaczyna-
jącodwłasnegoojca,poktórymmusiałbyprzejąćschedęnotariuszaiwejśćwokre-
ślonetryby(naszczęścieSerPierodaVincinieusankcjonowałprawnieswojego
ojcostwa).Leonardomiałwięcswobodęsamodzielnegoukształtowania-jakwcie-
leniehominisdignitatePicazMirandoli.
ChoćnietylkodziękitemunastolatprzedGalileuszemdaVinciwyznaczyłścież-
kęrewolucjinaukowejtropemeksperymentalizmuipierwszegoBobalaniaArystote-
lesa”.ObokwolnościtrzebatupamiętaćBoroliwyobraźniitaksamojakutalento-
waniodmieńcyibuntownicymiećodwagę,bymyślećinaczej”9.Miałzatemartysta
wswoimmyśleniuobsesyjniedrążonetematy,takiejakruch(zmiana),kształt
spirali,atakżeposzukiwaniereguły,którąnazywałuniversalemensuradelhuomo
7Tamże,s.724.
8G.Vasari,LeVitede’piùeccellentipittori,scultoriearchitettori(1550);GiovanniPaoloLomazzo,
Illibrodeisogni(1563).
9W.Isaacson,LeonardodaVinci,s.35.
31(1/2020)
