Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
BartoszDziałoszyński
24
dosamychjegogranic–bymócjeprzekroczyć.Możnarzec,żesamym
sednemOświeceniabyłowypracowaniedwóchidei:samoświadomościikry-
tyki,awsumie:samoświadomościkrytycznej.Obieideeznajdujemyzresztą
uKanta–pierwsząwrozprawceCotojestOświecenie?,drugą–wtrzech
Krytykach.WyjątkowośćOświeceniapolegawłaśnienatym,żejakojeden
znielicznychnurtówumysłowychjestonoświadome(samoświadome)tego,
żeniejestmyśląostateczną.Samowypracowujenarzędziedorozmonto-
waniasiebie–właśnieideękrytyki.Oświecenieniebyłobysobą,gdybynie
otwierałosięnaprzekroczenie,zanegowaniesiebie–igdybyniezostało
faktyczniezanegowane.Jednaknegacjamusizarazemzachowaćto,co
zanegowane.Znamienne,wjakisposóbSiemekumiejscawiamyślSchillera
wobecOświecenia–zarównowewnątrz(MłodySchiller),jakipozanim,
jakofiguręprzekroczenia.Znamienne,wjakisposóbSiemekumiejscawia
ruchBurzyiNaporuwobecOświecenia–zarównowewnątrz(niebyłto
antyoświeceniowy,preromantycznykońtrojańskirozsadzającyepokę),jak
ipozanim(polemizujączLukácsem,którywidziałwSturmundDrang
radykalną,rewolucyjnąodmianęOświecenia,awięcumiejscawiałtenruch
całkowiciewewnątrzepoki).Znamienne,wjakisposóbSiemekumiejsca-
wiaSchillerawobecBurzyiNaporu–zarównowewnątrztegoruchu(co
oczywiste),jakipozanim(SchillerprzekraczającySturmundDrangprzez
odrzuceniewłaściwychtemuruchowikoncepcjigeniuszu,namiętnościitd.).
Znamienne,wjakisposóbSiemekokreślastosunekSchillerawobecKanta:
zarównojakopozytywny(poszukiwanieutopiiestetycznejiidei„pięknego
człowieczeństwa”wAnalitycepiękna,poszukiwanieformułytragiczności
wAnalitycewzniosłości,wykorzystaniekategoriiVerstandwListachoeste-
tycznymwychowaniuczłowiekaitd.),jakinegatywny(krytyka„tyranii
rozumu”),awkażdymraziewybiórczy.Wszystkieterelacjemającharakter
samoświadomegoikrytycznegostosunkuwobecepokiumysłowej,która
przeżywagłębokikryzys,którawłaściwiedotarłajużdogranicswychmoż-
liwościpojęciowych(niemówiącjużokonsekwencjachpraktycznych–czyli
ogilotynie),alezarazemstanowiźródłowłasnejmyśli,właściwiejedyny
godnyuwagipunktodniesieniaczyściślejmówiąc,punktwyjścia.
Jeszczekilkasłówodwóchtytułowychpojęciachksiążki:„wolności”
i„utopii”,orazorelacjimiędzynimi.JużnapierwszychstronachAutor
deklaruje:
