Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
ZapewnebardzoniewieluBrytyjczykówzdawałosobiesprawęztego,żena
początkuXXwiekuichkrajniebyłjużpotęgągospodarczą.Potentatemprzemy-
słowymbyłyStanyZjednoczone;wniektórychdziedzinachtakżeNiemcyprześci-
gnęłyWielkąBrytanię.Niepokójwywołanyświadomościąprzegrywaniawyścigu
dodobrobytuwyrażasięwpopularnościdwóchksiążek,którychznamiennetytuły
mówiąsamezasiebie:E.E.WilliamsaMadeinGermanyiF.MackenziegoAmery-
kańscynajeêdêcy.
Właścicielebrytyjskiegoprzemysłuniebylinatyleotwarci,abyzainwestować
wnowetechnikiprodukcjistali,welektryfikację,produkcjęwyrobówchemicz-
nychitp.WielkaBrytaniabrałaudziałjużtylkow1/6światowegohandlu,pod-
czasgdy100latwcześniejpołowawymianytowarowejświataprzechodziłaprzez
portybrytyjskie.Natomiastnadalbyłaświatowąpotęgąfinansową.PozaStanami
ZjednoczonymiiEuropąmiędzynarodowyrynekkredytów,szczególniekrótkoter-
minowych,aletakżedługoterminowych,byłuzależnionyodstałegodopływufun-
taszterlinga.Długoterminoweinwestycjebrytyjskietoprzedewszystkimbudowa
połączeńkolejowychwwielumiejscachświata.Kapitałumożliwiającyteinwesty-
cjepochodziłzopłatzausługiwbankowości,transporciemorskim,ubezpiecze-
niach,aletentzw.niewidzialnyeksportbyłbardzopodatnynazałamanianaryn-
kufinansowym.
Niemalkażdabrytyjskabranżapolegałanaimporciesurowcówieksporciego-
towychproduktów,dlategoteżprzedsiębiorcybylitakprzeciwniwprowadzeniu
ceł.Nawolnościhandluzarabiałabrytyjskaflotakupiecka,którastanowiłamniej
więcejpołowęcałejhandlowejflotyświata.Alebyłatoflotaprzestarzała,w50%
składającasięzparostatków.Napoczątkuwieku1/3brytyjskiegoimportustano-
wiłyżywnośćibawełna.Eksportowanożelazo(10%),materiałybawełniane(25%)
iwęgiel(10%).Jakwidać,eksportwdużymstopniudotyczyłprzemysłutekstyl-
nego,którykoncentrowałsięwjednymhrabstwie(Lancashire)ibyłuzależniony
odjednegorynkuzbytu,tj.odIndii.Ogromnyimporttaniejżywnościwytwarza-
nejwtychczęściachświata,gdziewarunkibardziejtejprodukcjisprzyjały,po-
zwoliłwprawdzienastabilizacjępoziomużyciarobotnikówprzemysłowych,ale
jednocześniezniszczyłrodzimąprodukcję.ImporttańszejpszenicyzAmeryki
PółnocnejpodkoniecXIXwieku,apóŹniejmięsazAustralii,NowejZelandiiiAr-
gentynyspowodował,żeuprawazbóżihodowlabydłarzeŹnegostałysięnieopła-
calne.Jedynymopłacalnymzajęciembyłaprodukcjamlekainabiału.Wkonse-
kwencjiw1914rokuWielkaBrytaniaprodukowałanawłasnyużytekświeże
mleko,3/5mięsa,alewznacznymstopniu(w4/5)polegałanaimporciepszeni-
cyizbóżprzeznaczonychnakarmę.Jednaszóstaziemiornejleżałaodłogiem.
Spadłozatrudnieniewrolnictwieiwielurobotnikówrolnychbyłozmuszonychdo
poszukiwaniapracywmiastach.Jednocześniewłaścicielemajątkówziemskich
traciliswąekonomicznąispołecznąpozycję.NaprzełomieXIXiXXwiekuspołe-
czeństwopłaciłozabłędnedecyzjeekonomicznepodejmowanewepocewikto-
riańskiej.SpowolnieniegospodarkibyłowyraŹnieodczuwalne.
Sytuacjępolitycznąw1900rokuskomplikowaływewnętrznepodziały,jakie
miałymiejscewobunajważniejszychpartiach,LiberalnejiKonserwatywnej,wy-
13
