Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Podstawybizantyjskiejkultury–edukacjainauka
47
cjumnieznatychwszystkichnazwiuczelnia,którawciąguswegoistnieniazanikaiznów
siępojawia,sprawiaimsporekłopotyinterpretacyjne
23
.InniwątpiąwciągłośćPandidakte-
rionu,aniektórzywręczjakbyniewiedzieli,żeśistniał.Wwydanejprzedkilkunastulaty
polskiejEncyklopediikulturybizantyjskiejniemahasłaPandidakterion
24
.
Bezwzględunato,czybyłatojednauczelnia,przeżywającatylkowzlotyiupadki,
czyteżkolejnopowoływaneinstytucje,jestpewne,żeideauniwersytetupaństwowego
istniaławBizancjumażdoupadkuKonstantynopolaw1453r.Zmianynazwytemunie
przeczą,podobnewystępująwhistoriipóźniejszychuczelniśredniowiecznych,byprzypo-
mniećdziejepolskiegoStudiumGeneraleńUczelniaufundowanaprzezKazimierzaWiel-
kiegoszybkoupadła,alewkrótcezostałaprzywróconadożyciaprzezWładysławaJagiełłę.
ZyskaławkrótcemianoAkademiiKrakowskiej,poIIIrozbiorzePolskiw1795r.określano
jąjakoSzkołęGłównąKrakowską,wreszciewokresieWolnegoMiastaKrakowaotrzymała
ostatecznienazwęUniwersytetuJagiellońskiego.Niktdziśniepodważatego,żebyłato
wciążtasamauczelnia.DlaczegowięcnietraktowaćpodobniePandidakterionu?
IstotnymargumentemzauznaniemciągłościPandidakterionujestto,żeprzykażdym
nowymwcieleniutejuczelni,nawetjeślizałożymyepizodyczneprzerwywjejfunkcjono-
waniu,jakspodziemipojawialisięwybitniuczeni.FunkcjonowalinawetwczasachBazy-
legoII,któryDniezwracałuwaginaludziuczonych.Donich[ś]wogóleżywiłcałkowitą
pogardę[ś]pogardzałogólnąkulturąliteracką,abyłwtychczasachniemałyurodzajna
filozofówiretorów.[ś]Ówcześniludzienieoddawalisięnaogółliteraturzedlajakiegoś
innegocelu,alezajmowalisięniądlaniejsamej”
25
.
TradycjanauczanianapoziomiewyższymsięgawEuropieczasówAkademiiPlatona,
któradałanazwętemutypowiedukacjijakoakademickiej.Kontynuowałaswądziałalność
odpocz.Vw.,alenatereniemiastzałożonychprzezgreckichkolonistówpowstawałyiinne
szkołyspecjalizującesiębądźwfilozofiiifilologii,bądźwprawie.Szczególnyichrozwój
nastąpiłwokresiehellenistycznym,gdywAleksandriiiPergamoniemamydoczynienia
zwysokimpoziomemkulturyiedukacjipromieniującymnacałyświatstarożytny.WImpe-
riumRzymskim,któreprzejęłoterytoriagreckie,szkolnictwoznajdowałorosnącepoparcie
wpolitycepaństwowej.PowstawałyszkołyróżnegotypuwRzymieiwiększychmiastach
imperium,jakAntiochiaczyBejrut.Specjalnepoparciemiałyszkołynauczająceprawa.
Uważasięniekiedy,żeprywatnysystemnauczaniaprawatypowydlawczesnegoImperium
Rzymskiego,wpóźniejszejfazieistnieniacesarstwazapoczątkowałsystemszkółpaństwo-
wychocharakterzeuniwersyteckim
26
.
ZchwiląprzeniesieniastolicyimperiumzRzymudoKonstantynopolawzrosła
rangategoostatniegojakocentrumkulturalnegoorazedukacyjnego.Zaczasówcesarza
Konstancjuszapojawiłsiętuw355r.młodygreckifilozofiretorTemistios.Szybkozrobił
karieręjakosenator,ostateczniezostałnawetprefektemKonstantynopola.Wmiejskim
koinontheatronzacząłwygłaszaćwykładypubliczne.CesarzKonstancjuszpowierzyłmu
23
Zob.A.Kompa,CesarskiuniwersytetnaKapitolu,w:DziejeBizancjum–zaginionecesarstwo,DPolityka-Pomoc-
nikHistoryczny”2019,nr1,s.56-57.
24
Encyklopediakulturybizantyńskiej.
25
M.Psellos,KronikaczylihistoriajednegostuleciaBizancjum(976–1077),tłum.,wstępikoment.O.Jurewicz,
Wrocław1985,ks.I,29,s.13.
26
Zob.A.P
.Kazhdan,DerMenschinderbyzantinischenLiteraturgeschichte,DJahrbuchderÖsterreichischen
Byzantinistik”1979,28,s.1-21.
