Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
BizantyjskirywalZachodu–podstawypotęgi
39
iabypodtrzymaćswąsiłęiznaczenie,Bizancjumzaczęłopolegaćnawojskuzaciężnym.
Tozkoleiosłabiało,azczasemwręczrujnowało,ekonomiępaństwa.
SerięklęskspowodowaliNormanowiewitalskichposiadłościachBizancjum.Nasi-
lałasięodpołudniapresjaTurkówSeldżuckich,zasygnalizowanazwycięstwempodManzi-
kertnadbizantyjskąarmiąRomanaIVzłożonągłównieznajemników(1071).Byłowśród
nichniestetysporożołnierzygotowychsłużyćkażdemuzawiększepieniądze,atakżeosób
wojskowonieprzygotowanych,uciekającychzpolabitwyprzywiększymnaporzewroga.
Wlatach1203-04przezterytoriumBizancjummiałaprzejśćIVkrucjatawdrodzedoZiemi
Świętej.Krzyżowcy,wspieraniprzezWenecję,zrezygnowalizpierwotnegocelukrucjaty
iskuszenibogactwemKonstantynopolazaczęliotwarciełupićmiasto.Obszarpaństwa
uległpodziałowinaczęśćopanowanąprzezWenecjęiczęśćpodporządkowanąCesarstwu
Łacińskiemu,wktórymrządysprawowalikrzyżowcy;naniektórychterenachbizantyjscy
Grecyzdołaliutrzymaćpewnąautonomię.Bizancjum,pomniejszoneprzezinwazjemuzuł-
mańskie,okrojoneprzezsycylijskiekrólestwaNormanów,przyosłabieniuprzezDłaciński”
Konstantynopol,straciłodawnąsiłę.WenecjaopanowałaKretę,równoleglepowstawały
nazywanenieconawyrostniewielkieiepizodycznecesarstwaNicejskieorazTrapezuntu,
królestwoTessaloniki,przekształconenastępniewdespotatEpiru,wreszcieepizodyczne
tworypolityczne,takiejak12napołyfeudalnychksięstwnaterytoriumPeloponezu.
Toniesłychanerozbicieułatwiłowsposóbzasadniczypodbójterytoriumniegdyś
silnegoidumnegocesarstwawschodniegoprzezTurcję.Pozostałepaństwabałkańskie,
osamotnione,niebyływstanieutworzyćdośćmocnejzaporydlaislamu,którycoraz
skuteczniejwkraczałnaterytoriumpołudniowo-wschodniejEuropy.DlategoteżCesar-
stwoŁacińskie,głównaprzyczynaupadkuBizancjum,jestsłusznieoskarżaneozniszczenie
tegopaństwabędącegojedynąsiłąmogącąprzeciwstawićsięagresjiosmańskiej.W1261r.
władcanikejskiMichałVIIIPaleologzdołałcoprawdaodbićKonstantynopolzrąkłacin-
ników,alepanowałjużtylkonaszczątkowymzaledwieobszarzedawnegocesarstwa.
Rozbiteiskonfliktowanespołeczeństwoniebyłozdolnedoodtworzeniadawnejpotęgi.
Dodatkowocesarstworozsadzałyodśrodkaruchyreligijne,takiejakmistyczno-kontem-
placyjnyznanynamjużhesychazmorazbizantyjscyzeloci(gr.zelotai).NastępcyMicha-
łaVIII,choćpróbowalicesarstworatować,negocjującunięzRzymem,spotkalisięzsilnym
oporemkleruimieszkańcówBizancjum,którzybyliwyraźnienieświadomi,żetakainte-
gracjamogłabyocalićichpaństwo,atakżeEuropęprzedtureckimzagrożeniemwiszącym
nadniąniczymprzysłowiowymieczDamoklesadomomentuwiktoriiwiedeńskiejJanaIII
Sobieskiego.
DJednaktejdługotrwałejagoniipolitycznejimilitarnej,owemuschyłkowiwielkiego
mocarstwa,któregostatuszostajeograniczonydorangijednegozmałychpaństwbałkań-
skich,towarzyszyznacząceżycieintelektualneiartystyczne,nazywaneprzezniektórych
renesansemPaleologów”
3
.Renesanskulturyniebyłrównoznacznyzodzyskaniempoli-
tycznejsiłycesarstwa.JegosłabościwykorzystywalijużwcześniejTurcy,stopniowoopano-
wującyPółwysepBałkański,orazserbskiwładcaStefanDuszan,któryusiłowałstworzyć
imperiumserbskie,koronującsięnawetw1346r.nacesarzategokraju.Nastąpiłaseria
3
ŚwiatBizancjum,t.III:Bizancjumijegosąsiedzi1204–1453,red.A.Laiou,C.Morrison,tłum.A.Graboń,Kraków
2013,s.6.
