Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
14
AleksandraZając
pozajedynienegatywnydyskurstychtrzechdziedzinpoznania:nauki,filozofii,
wiedzypotocznej).Jesttozatemcelepistemologiczny.Podrugie,filozofiioraz
myśleniupolitycznemujestkonieczniepotrzebnynierozmytypodmiotmoralny.
Potrzeciewreszcie,dlarealnegospołecznegoipolitycznegobytowaniaprzydat-
nyjestspójnyobrazczłowieka,choćbytylkojakoprojektczyzadanie.
Nawałwiedzyoczłowiekujakoprzedmiocienauknienasyci,gdyżpotrzebna
jestwiedzaoczłowiekujakootym,któryprzecieżbyłkiedyśpodmiotem.Agata
Bielik-Robsonpisze:nPrzedmiotemzainteresowanianiejest»człowiek«jakowy-
łonionypo»śmiercipodmiotu«bytnaturalny,leczpustemiejsce,jakiezostało
pousuniętejzplanumetafizycznegopodmiotowości”10.
Mówiliśmy,żekryzysdotyczyjedyniepodmiotowościopartejnaradykalnej
refleksyjnościkartezjańskiegocogito.Proponujesięzatemodłożyćnabokatry-
butypodmiotu:cogito,refleksja,świadomość,izbudowaćnowąpodmiotowość
natakichcechach,jak:indywidualnawola,zdolnośćsamokształtowania,zdol-
nośćdoświadczaniaświataisiebie,uczestnictwoczyzaangażowanie,autokre-
acja.Trzebapoświęcićwieleztradycyjnych,definicyjnychokreśleńpodmiotu,
byuchronićchoćtecechy.Pozatymbyćmożeokażąsiętrwalszymrdzeniem
podmiotowościaniżelicogito.Przesunięcieakcentuwstronęwymienionych
charakterystykjestinspirowaneromantyzmem.
Nazywanynwspółczesnymromantykiem”CharlesTaylorpowołujesięwtych
właśniekwestiachnaromantyzmbrytyjski,mający,coniejestbłahe,mocniejszy
odtegokontynentalnegopierwiastekracjonalny.Wskazujewpierwnaostatniego
romantykaWilliamaYeatsa,który,dostrzegając,żeprocesurozbijaniatradycyj-
nychcałościisensówniesposóbzatrzymać,piszewwierszuZwierciadłoiLam-
pa:człowiekmusiwziąćnasiebieciężarobjawienia,musizdradzićsamegosiebie
(rozumianegojakotylkoiwyłącznieświadomość-cogito),zaprzećsięwłasnej
racjonalnościisprzecznościprzezniądiagnozowanychpoto,byzachowaćin-
tegralnośćjakopodmiot,musistaćsięlampą,własnymźródłemświatła,jedną
wytężonąaktywnością11.
PomysłnajęzykwspółczesnejduchowościbierzejednakodPercy’egoShel-
leya:jestto,dosłownietłumacząc,języksubtelniejszy12,językczulszy,któryde-
likatnieperswaduje,alenieodbieraindywidualnejwoli.Tenromantycznyję-
zykpozostawiatypowonowożytnąswobodę:pojednaniejestkwestiąosobistej
woliprzyjęcialubodrzucenia.Zewzględunato,żeczasomfilozoficznejdia-
gnozyzmierzchukategoriipodmiotutowarzyszyłwrzeczywistościspołecznej,
ocenianycoraznegatywniej,skrajnyindywidualizm,atomizacjaspołeczeństwa,
rozpadtradycyjnychinstytucji,postmodernistycznewyczerpanie-upraszczając
10Ibidem,s.5-12.
11A.Bielik-Robson:ŹródłaromantycznegomodernizmuCharlesaTaylora.Wstęp.W:
Ch.Taylor:Źródłapodmiotowości.Narodzinytożsamościnowoczesnej.Oprac.T.Gadacz,
A.Bielik-Robson.Warszawa2001,s.43-44.
12Ibidem,s.42.
