Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
56
Wstęp
społecznegoiekonomicznego.Głasnostipieriestrojkamiałynaceluprzełamanie
kryzysuekonomicznegopoprzezpodjęciereformwewnętrznych.Ichzadaniem
byłoumocnieniepaństwa,aleuwidoczniłyonekolejnenegatywnezjawiska
systemukomunistycznego.WokresierządówMichaiłaGorbaczowauwolniono
więźniówpolitycznych(wtymAndriejaSacharowa),ograniczonocenzuręizli-
beralizowanopolitykękulturalną.InicjatywyGorbaczowaprzyśpieszyłyrozpad
ZSRR.W1990rokuwprowadzonozasadęwielopartyjności,wsierpniu1991roku
zawieszonodziałalnośćKPZR.Wgrudniu1991rokuwmiejscerozwiązanego
ZSRRutworzonoWspólnotęNiepodległychPaństw.WchodzącawjejskładFe-
deracjaRosyjska,najsilniejszepaństwoorganizacji,rozpoczynająctransformację
ustrojowąodsystemutotalitarnegododemokratycznego,stałasięspadkobiercą
zarównoradzieckichzobowiązańprawnych,jakiradzieckiejpozycjinaarenie
międzynarodowej.Ciąglejednakradzieckaprzeszłośćdajeosobieznaćwsferze
symboliczno-kulturowej,mentalnościowejipolitycznejwewspółczesnejRosji.
***
PolitykaprowadzonaprzezKomunistycznąPartięZwiązkuRadzieckiego
zmierzaładosprawowaniakontrolinadwszelkimiinstytucjamiwpaństwie,
centralizacjigospodarki,ateizacjipaństwaiwszechstronnejindoktrynacjiobywa-
teli.Władzaradzieckapowzięłazamiarstworzeniannowegoczłowieka”
,nowego
typuantropologicznego,określonegojakohomosovieticus-wiernegowyznawcy
partii,uznającegojejnadrzędność,dyktaturęinieomylność197.Partiamiałabyć
uznawanazawszechwiedzącąiwszechmocną
198
.Wielkieznaczenieprzypisywa-
nopochodzeniuklasowemu,dokonującswoistejselekcjinmateriałuludzkiego”
.
Smagawnastępującysposóbscharakteryzowałtęselekcję:n«Ludzkimateriał»
podzielonohierarchicznie:szczytstanowilikomuniści,stopieńniższytobezpar-
tyjnirobotnicy,potemszlipół-(biedacy)ićwierćproletariusze(średniorolni)
197LucjanSuchanekpodkreślił,żewZwiązkuRadzieckimmiałmiejsceeksperymentideolo-
giczny,któregocelembyłoukształtowaniejednostkiludzkiejjakoczłonkakolektywu.Koncepcje
ideologicznedotyczącetejnajwyższejformywrozwojuhomosapiensnawiązywałydorosyjskich
koncepcjinnowegoczłowieka”zdrugiejpołowyXIXwieku(PiotrTkaczow,SiergiejNieczajew,
MichaiłBakunin,NikołajCzernyszewski).Konstrukcjanczłowiekradziecki”stałasięjednym
zpodstawowychpojęćideologicznychradzieckiegojęzykapolitycznego.Obokczłowieka
radzieckiegoistniałczłowiekprawdziwy,którynieuległdeprawacjiiocaliłwsobiezasady
moralne(przykładytakichpostawukazałAleksanderSołżenicynnp.wJednymdniuIwana
Denisowicza(tłum.I.Lewandowska,W.Dąbrowski,Warszawa1989),ArchipelaguGUŁag
1918-1956.Próbadochodzenialiterackiego(autoryzowanetłum.zrosyjskiegoJ.Pomianow-
ski[M.Kaniowski],Warszawa1991).Zob.szerzej:L.Suchanek,Człowiekradzieckiinaród
radziecki.Eksperymentideologicznyietniczny,[w:]WspółcześniSłowianiewobecwłasnych
tradycjiimitów.SympozjumwCastelGandolfo19-20sierpnia1996,red.M.Bobrownicka,
L.Suchanek,F.Ziejka,Kraków1997,s.133-146.
198Zob.J.Smaga,Rosjaw20stuleciu,Kraków2002,s.99.
