Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
30
Uzgodnieniateoretyczne
deleopartenakategoriitypowościiwprowadzająceuporządkowanie
poziomenaliniicentrum1peryferie.Pozwalatouniknąćszeregukło-
potówteoretyczno-metodologicznych,związanychzdoboremobiektyw-
nych(?)kryteriów,którejednewartościsytuująnanajwyższym,innezaś
nanajniższymszczebludrabinyaksjologicznej,atakże,coniemniejistot-
ne,umożliwiaprzedstawieniedynamicznychprocesówwobrębiepola
wartości.Dlategoteżwinterpretacjistyluzwracamyuwagęnietylkona
procesywaloryzacji,aleirewaloryzacji(por.Bartmiński1994,2001).
Wpodejściustylistycznymniezwykleważnejestwięczwiązaniesyste-
muwartości(zarównowobrębiestylówtypowych,jakiindywidualnych)
zkontekstemhistoryczno-społeczno-kulturowym,gdyżsystemwartości
jednostkizależyzarównoodcechosobowościowych(Oleś1989),jak
iwartościwyznawanychprzezspołeczność,dojakiejjednostkanależy,
orazwartościpreferowanych(narzucanychikreowanych)przezkulturę,
wjakiejjednostkażyje(więcejotymwrozdzialeKulturoweuwarunkowa-
niastylu).
Jakożewartościowanieujmowanejestzperspektywyantropocentrycz-
nej,stanowiczęśćludzkiegodoświadczenia,niesposóbmówićowarto-
ściach,zpominięciemcharakterystykitego,ktowartościuje,zjakiej
pozycji(jakiegopunktuwidzenia):intelektualisty,artysty,technokraty,
tzw.prostegoczłowieka,dziecka,rozmówcyitp.,dokonujeocen.Należy
takżeuwzględnić,czywartości,októrychsiępodmiotwypowiada,są
przezniego„deklarowane,uznawaneczyodczuwane”(Puzynina
1992:29).Gdyprzedmiotoglądustanowiaksjologicznawarstwatekstuar-
tystycznego,niezbędnymkrokiemjestokreśleniestatusuontologicznego
podmiotu(podmiotjakoautorrozumianyosobowo,podmiotjakokatego-
riatekstowa)orazpoziomuinstancjipodmiotowejwstrukturzetekstu:
podmiottekstu,narrator,postaćliteracka.Wbadaniachstyluindywidual-
negoautorrozumianyjakofunkcjakonkretnejosobywymagauwzględnie-
niatransformacjitego,costanowiojegoosobowościjakoczłowieka,wto,
codecydujeokształciejegoosobowościpisarskiej(Sawicki2005:
300).
Stylistykęgatunkuikonkretnejwypowiedzirozpatrywanąwperspekty-
wieaksjologicznejuzupełniaopisanienacechowaniaewaluatywnegoświa-
tatekstu.Wtreściwartościującewyposażonesątakiefenomenyświata,
jak:przestrzeńświatanaturalnego(drzewo,góry,niebo,morze),artefakty
(ubiór,
przedmioty,
miasto);
zachowania
człowieka:
proksemiczne
(uśmiech),interakcyjne(uściskdłoni),komunikacyjne(grzecznośćjęzy-
kowa);przeżycia,przekonania(por.Piętkowa1989;Adamowski
1999;Podkidacz2004;Zalewska2004).Wbadaniachkomuni-
kacjiustnejzwracasięuwagę,żewartościaminasyconajestjejfunkcja
społeczna(mowadialogowabudujewspólnotę,więźzdrugimczłowie-
