Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
16
RozdziałI:Założeniateoretyczneł
jakopewnążywącałość,zespółprzedstawieńieksplanacjipowiązanychzło-
żonymirelacjaminawiązania,kontynuacji(pełnejlubselektywnej),negacji
czytranspozycji.Wposzukiwaniustosownychnarzędzipojęciowychzdecydo-
wałamsięzwrócićwstronęteoriidialogu,zajmującejsięwłaśnieDbadaniem
tzw
.stosunkówdialogowychzawiązującychsięmiędzyrozmaitymiwypowie-
dziami”
18
.Ideedialogizmuoddawnapozostająobecnewtradycjikultury
europejskiej.OdkądSokrateswpraktyceswegonauczaniazademonstrował
jegokomunikacyjneianalitycznewalory(dialogsokratejski),dialogiczność
nadługostałasięformąbudowaniawypowiedzifilozoficznej.Mocnozakorze-
niłasięteżwliteraturzepięknej19.Poladialogusąjednakznacznieszersze—
Djest[on—D
.M.-P.]bowiemjednymznajważniejszychpunktówoparciadla
kulturyimyśliludzkiej,stanowipodstawowymechanizmichspołecznego
funkcjonowania”
20
.JakpisałMichaiłBachtin,odnowicielczyraczejtwórca
nowoczesnejteoriidialogu:D[ł]jesttozjawiskonieomaluniwersalne,nie-
odłączneodmowyludzkiej,odwszelkichformobcowaniamiędzyludźmi,od
wszystkiegocoposiadasensiznaczenie.[ł]gdziezaczynasięświadomość,
tamzaczynasięidialog”21.
Chociażwięcwspółczesnateoriadialogurozwijanajestprzedewszystkim
przezsemiologówiliteraturoznawców(jakonarzędziestudiowaniatekstów
zzakresuliteraturypięknej)22,niemaprzeszkód,abybodajniektórejejwglą-
dyczyintuicjemogłyzostaćodniesionetakżedoowegoszczególnegorodzaju
piśmiennictwa,jakimjesthistoriografia.Zresztązperspektywywspółczesnej
metodologiihistoriitruizmemjestfaktDliterackości”najbardziejnawetDna-
ukowych”narracjidziejopisarskich23.
18
E.Kasperski:Dialoganaukaoliteraturze.W:Dialogwliteraturze.Red.E.Czaplejewicz,
E.Kasperski.Warszawa1978,s.245.
19E.Czaplejewicz:Dziejedialoguwliteraturze(próbapostawieniaproblemu).W:Dialog
wliteraturzeł,s.273—311.Generalniemówisięotrzechnurtachrozwojowychdialogu
wkulturzeeuropejskiej:tradycjigreckiegodialogufilozoficznego(zapoczątkowanejprzez
SokratesaiPlatona),tradycjiludowo-karnawałowej(wywodzącejsięzarchaicznegofolkloru
iwłaściwejgłówniekulturzeludowej)oraztradycjibiblijno-religijnej(wyrastającejzpism
StaregoiNowegoTestamentuorazdorobkuśw
.Augustyna).Szerzejzob.E.Kasperski:Dialog
idialogizm.Idee,formy,tradycje.Warszawa1994,s.219—227.
20E.Czaplejewicz,E.Kasperski:Słowowstępne.W:Dialogwliteraturzeł,s.5.
21M.Bachtin:ProblemypoetykiDostojewskiego.Warszawa1970,s.64,cyt.za:E.Cza-
plejewicz:Wprowadzeniedopragmatycznejteoriidialogu.W:Dialogwliteraturzeł,s.12.
22Nieliczącoczywiściedialogicznegonurtufilozofiiwspółczesnej.Zob.wtejmaterii
T.Gadacz:HistoriafilozofiiXXwieku.T
.2.Kraków2009,s.503—638.
23
HaydenWhitepisałnp.:D[ł]traktujędziełohistorycznejakoto,czymonojest
wsposóbnajbardziejuderzający:strukturęjęzykowąwformiedyskursunarracyjnejprozy
.
Historie[ł]łącząpewnaliczbę»danych«,konceptyteoretycznesłużące»wyjaśnianiu«tych
»danych«orazstrukturęnarracyjnąsłużącązaprezentowaniuichjakoobrazzbioruzdarzeń,
codoktórychzakładasię,żemiałymiejscewprzeszłości”.Autortenpodkreślał,iżDHistoryk,
abyprzedstawić,»conaprawdęsięwydarzyło«wprzeszłości,musicałyzestawzdarzeńzapre-
