Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1020Pozytywnynurtmyśleniaoresocjalizacji…
35
determinizmuodnosi,totylkowtedy,gdyanalizujesiędeficyty,które
pierwotnieniezależneodjednostki,ponieważwróżnychdeficyto-
wychwarunkachrozwojuczłowiekmaograniczonemożliwościwyboru
konstruktywnychstrategiiradzeniasobie.Wiemy,żedeterminizmmoże
miećróżnycharakter(wewnętrznyizewnętrzny),ojegoistociejednak
stanowifakt,żezawszepozbawiasięwtymujęciuczłowiekamożliwo-
ściaktywnejkontrolinadwłasnymrozwojemiżyciem.Koncepcjedeter-
ministyczneparadoksalniestanowiąprzesłankędopostawieniatezy,że
jednostkanieprzystosowanaspołeczniemożestosowaćróżnemechani-
zmyobronneosobowości,polegającenajogólniejmówiącnaracjo-
nalizowaniuwłasnegozła,traktowanegojakokoniecznewwarunkach
jejżycia,wświecie,wktórymfunkcjonuje,wobliczupostrzeganych
możliwościdziałaniadeterminowanychwłasnymicechamijednostki,
któretaposiadaiktóremogąbyćtraktowanejakodyspozycyjne,więc
niezmienialne;wszystkotodemotywujejednostkędodokonywania
wsobiezmiany.Jakwiemy,mechanizmyobronnesłużąradzeniusobie,
alewperspektywieprocesuzmianyjedyniechwilowo,awięcpatrząc
zperspektywyprzyszłości(rozwojuipotencjalnietrwałejzmiany)mają
charakterdestruktywny,boodgradzająjednostkęodrealnegoobrazu
siebieirzeczywistegoobrazuświata,wktórymżyje.Przekonaniatypu:
jestemzły,bo…takajestmojanatura(determinizmwewnętrzny,atrybu-
cjawewnętrzna,dyspozycyjna)czyjestemzły,botakimuczyniłmnieświat
(determinizmzewnętrzny,atrybucjazewnętrzna,sytuacyjna),muszą
stanowićbarieręmotywacyjnądlaprocesuzmianyistanowićprzesłankę
kształtowaniasięiutrwalaniaprzekonańtypu:będęzły,bojestemzłylub
boinnybyćniemogęwsytuacjimidanej.
Przekonaniadeterministycznecharakterystycznedlanurtupozyty-
wistycznego,którywciążdominujewteoriiipraktyceresocjalizacyjnej
(por.Błachut,Gaberle,Krajewski,1999,s.46;Harris,2005,
s.311—328;Stańdo-Kawecka,2010,s.108—124).Koncentrujemysię
wnimgłównienajednostce,traktowanejjakosprawcazachowańpoza-
normatywnych,dewiacyjnychczyprzestępczych,aczynimytoprzede
wszystkimwnegatywnejperspektywie,doszukującsięprzyczyntych
zachowańwsamejjednostce(nurtindywidualistyczny)lubwczynni-
kachzewnętrznych(nurtsocjologiczny,społeczny).Potwierdzajątowy-
nikiwielubadań,aleprzytoczętujedyniewłasne(Wysocka,2012b).