Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
DYNAMIKAIKRYZYSYCYWILIZACJI
zawszeokreślonychrezultatach.Ponadto,jednemającharak-
terskoncentrowany(gdydotycząjednegozagrożenialubjednego
obszarugeograficznego),ainnebardziejrozległy(zarównocodo
ilościproblemów,jakicodozakresuprzestrzennego).
HKryzysrodzisięnarozstajach,gdziezaangażowaniewalczy
zeskłonnościądobezwładu,ucieczki,dezercji”(Ricoeur1990,
s.50).Kryzystozawszeniepewność,zatroskanieodzieńdzi-
siejszyioprzyszłość.Wyjściezkryzysu,jegopokonanie,jestza-
pewnemożliweprzyspełnieniuwieluwarunków—wtympsy-
chicznych(takichjakpoczucienadziei,aktywności,przemyślno-
ściitp.).Kryzysyprzejawiająsięwświadomościwróżnysposób
ijesttobezwątpieniainnaświadomośćniżtawokresachsta-
bilizacjiczyspokojnegoipewnegorozwoju(por.Motycka1996,
s.332).Stanyświadomościkryzysowejmogąwyrażaćsiępo-
czuciemniepokoju,stresów,bezsilności,brakusensu,rozterek,
zwątpienia,nihilizmuczypesymizmu6;alemogąteżprzeja-
wiaćsiępoczuciemnadziei,poszukiwańnowychcelówiśrod-
ków,energii.Gdyprzeważajątedrugieelementyświadomości
kryzysowej,wówczassytuacjanegatywnamożeprzeobrazićsię
wtwórcze,pozytywneożywienie.Nadziejanawyjściezkryzysu
możetakżezależećodoptymizmuwyrażającegosięogólnąwia-
rąwpostęp(dajesięzauważyć,żeodpewnegoczasutawiara
jestwzaniku[por.np.Sorel1912;Lacroix1966;Krasnodębski
1991;Gray2005;Nisbet2009;Alexander2009]—doczego
trzebabędziewrócićwostatnimrozdziale).
Oczywiścietecechyświadomościwcaleniemusząsięprze-
jawiaćwkonkretnychokolicznościachkryzysowych(czegosym-
bolemjestHorkiestra”grającadokońcanapokładzietonącego
Titanica7).Ważnesąteż,amożeiważniejsze,obiektywneoko-
liczności:wektorsiłzewnętrznych,charakterwyzwańśrodowi-
skowych,kondycjaspołeczeństwa,aprzedewszystkimznalezie-
niesposobównaprawy.JakzauważyłLeszekKołakowski(1990,
s.209),Hmożemysiępocieszaćmyślą,żecywilizacjepotrafiąsię
wkońcuzeswoimikłopotamiuporaćmobilizującmechanizmy
6MarianZdziechowski(1993,s.471i477)twierdził,coprawda,żenawet
Hpesymizmzawierawsobiepierwiastekmoralnościheroicznej,tj.tej,cokaże
walczyć,choćbyniebyłonadzieizwycięstwa.[ś]Apatiabezsilnaitępaniejest
wcalenieuniknionymnastępstwempesymizmu”.
7Podobnoostatnimutworemgranymprzedzatonięciembyłutwórpt.Być
bliżejCiebie,Boże,chcę.
43
