Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
A6–Powstawaniewzoruiprzedziałów
35
swoimipozycjami,ażebytworzyćregionalniezróżnicowanestruktury.
Najlepszymtegoprzykłademjesttkankakostnakręgowców,którajest
rozmieszczonawzdłużcałegokręgosłupa,alemabardzoróżnąarchitek-
turę,zależnieodpozycji,tj.żebrapowstajątylkowtułowiu,akręgi
szczytowyiobrotowy—tylkowodcinkuszyjnymkręgosłupa.
Podstawowe
współrzędne
Rozwójjestprocesempostępującym(tematA1),awięcpowstawanie
wzorurealizujesiękrokpokroku,zaczynasięodzałożeniaprostego
planubudowyciała,którynastępnienabierazłożoności.Powstawanie
planubudowyciaławymaga,ażebykażdakomórkazarodkaznałaswoją
pozycjęwstosunkudoinnychkomórek,atozkoleiwymagawyzna-
czeniapodstawowegopozycyjnegoukładuodniesienia(współrzędnych).
Takiukładramowytworzągłówneosiezarodka.Wszystkiekręgowce
ilicznebezkręgowcemająpodobnyplanbudowyciała,któryprzynaj-
mniejzewnętrzniejestdwuboczniesymetryczny.Ośrodkowyukładner-
wowyprzebiegawzdłużtegoplanusymetriiiwyznaczaośprzednio-
-tylną.Ukręgowcówośtamożebyćteżokreślanajakoczaszkowo-
-ogonowa,albodziobowo-ogonowa,codosłownieznaczyod„głowydo
ogona”,aprzeztędosłownośćmajednakowezastosowanie,zarówno
wodniesieniudoryb,ptaków,jakikręgowcówlądowych,niezależnieod
tego,czychodząnaczterechnogach,czysąspionizowane.Innągłówną
osiąjestośgrzbieto-brzuszna,biegnącaodgrzbietuwkierunkubrzucha;
grzbietowaczęśćciałajestskierowanakugórze,abrzuszna—kudołowi.
Jeżeliwystępujądwiegłówneosie,sameprzezsięwyznaczająośtrzecią:
boczną,biegnącąodstronylewejkuprawej.
Nazwytychtrzechosimieszcząwsobiepojęciepolarności(biegu-
nowości),np.przednio-tylnaośskierowanajestodprzoduzarodkaku
jegotyłowi.Mózgznajdujesięwprzedniejczęścitejosiijesttozwykle
tenkonieczwierzęcia,którymprzemieszczasięonodoprzodu.
Polarnośćjestbardzoważnymskładnikiemspecyfikacji,ażebypowstała,
musizajśćprocesznoszącysymetrięosi,takijakasymetrycznerozmiesz-
czeniedeterminantówcytoplazmatycznychwkomórcejajowej,albomu-
szązadziałaćczynnikizewnętrzne.NaprzykładuzarodkaDrosophilaoś
przednio-tylnazostajespolaryzowanawwynikuokreślonegorozmiesz-
czeniaproduktówgenówmatczynych(SekcjaH).Natomiastuzarod-
kówkręgowcówpolaryzacjęosiprzednio-tylnejwyznaczajączynniki
fizyczne,jaksiłaciążeniawprzypadkuzarodkakury(tematI1).Oś
bocznawynikazustaleniasiędwóchgłównychosi:przednio-tylnej
igrzbieto-brzusznej,aleteżmusibyćspolaryzowana.Wydajesię,że
wustaleniusięjejpolaryzacjidziaławewnętrznymechanizm,opartyna
asymetriimolekularnej(tematI3).
Wszczegółowychukładachrozwojowychosiegłównemająinne
nazwy.Jeżelisięanalizujerozwójposzczególnychnarządów,takichjak
kończynyczyodnóża,terminemośproksymalno-dystalnaokreślasięoś
biegnącąodkorpusuciaładokońcategonarządu(patrzSekcjaM).
Wjajachzwierzątwystępujeośanimalno-wegetatywna,zwłaszczajeżeli
jądrojestprzesuniętedojednegobiegunajaja.Najczęściejtaośwystę-
pujewjajachbogatychwżółtko,takichjakjajapłazów,gadówipta-
ków(tematI1).Zarodkiroślinmająośapikalno-bazalną,cousiewki
odpowiadaosipęd-korzeń(tematN2).Liściemajądwieosie:apikalno-
