Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
w„kierunkuidealnym”[7],niezerwałdokońcaniciłączących
gozwcześniejszymsposobemmyśleniaiwartościowania[8].Dlatego
teżnależysięzgodzićzwytrawnymznawcątwórczościpisarza,
JulianemKrzyżanowskim,którypisał:
Pisarz,należącydopokoleniapozytywistów,wymagającychodliteratury
dydaktyzmu,praktycznychwskazówektworzącychświeckikatechizm,mógł
czyraczejnawetmusiałulecnakazomgłoszonymiwyznawanymprzez
rówieśników,tymbardziejżedziałałytudwajeszczeczynnikidodatkowe.
Byłynimijegodawniejszadziałalnośćpublicystyczna,którejporzucenie
traktowanojakosprzeniewierzeniesięideałommłodzieńczym,następniezaś
stosunekdotego,codziałosięwEuropieZachodniej,zwłaszczaweFrancji,
gdziepowieśćgłośnychpisarzyzajmowałasięaktualnymizjawiskamikultury
„schyłkuwieku”,zwanymidekadentyzmem[9].
Wartopodkreślić,żezainteresowanieSienkiewiczawspółczesną
literaturąfrancuskąbyłozawszedużei„zpierwszejręki”.Dowodzą
tegoListyzParyża,artykułyonaturalizmieiZoli,licznewzmianki
ofrancuskichpisarzachwprywatnejkorespondencji.
NieprzypadkowoichzgęszczenienastąpiłowokresiepisaniaBez
dogmatu.WlistachdoJadwigiJanczewskiejpojawiłysięnazwiska:
braciGoncourtów(L,t.2,cz.2,s.29)iPaulaBourgeta,zdłuższym
passusempoświęconympowieściUczeń(L,t.2,cz.2,s.128,143–
144,145,156),znaleźćwnichtakżemożnaniechętneopinieoZoli
ipowieściNawspak(Àrebours)JorisaKarla
Huysmansa[10],wreszciewzmiankęodziennikuintymnymHenriego
FrédéricaAmiela[11].Przykładówtakichjestwięcej.Dowodząone,
iżtakżenaichpodstawieSienkiewicztworzyłswojewyobrażenie
o„chorobachwieku”:dekadentyzmiei„amoralizmie”epoki.
Zapewneznałiinnychtwórców,jeślinie„zpierwszejręki”,
tozówczesnychomówieńistreszczeń.Świadcząotymdośćliczne
wzmiankiiopinieowspółczesnejliteraturzefrancuskiej(nietylko
„wysokiej”,leczipopularnej)wsamymBezdogmatu.Pisarz,
przeciwniktejliteratury,ulegałjednakniektórymskładnikomjej
estetyki.Trudniejszedookreśleniasąnatomiastzwiązkipowieści
zliteraturąrosyjską.Sampisarzotymniewspomina,alewtensam
sposób,wobecliteraturykrajuzaborczego,postępowaliiinnipolscy
twórcy.BadaczeBezdogmatuzwracająjednakuwagęnazwiązki
powieściztwórczościąwielkichrealistów(TurgieniewiTołstoj)
orazzPuszkinowskimEugeniuszemOnieginem[12].
