Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
uwydatniająSzkiceznaturyiżycia(Starysługa,HaniaiSelim
Mirza).Wutworachtych,pisanychwformiegawędyifikcyjnego
pamiętnika,możnadostrzecwpływwczesnychpozytywistycznych
idei(główniescjentyzmu)naosobowośćmłodychbohaterów
(HenrykaiSelima).Nastykustarejipatriarchalnejobyczajowości
szlacheckiegodworuznowoczesnyminaukamikorepetytora
(młodocianegostudentaSzkołyGłównej)rodzisięliterackityp
neurastenika,przewrażliwionegoinieumiejącegopodjąćdecyzji,
bohatera-narratoraSzkiców.NieprzypadkowoautorkapracoBez
dogmatu,ErwinaGroten-Sonecka,zwróciłauwagę
naprototypowośćtejkreacjiwobecpóźniejszejolatprzeszło
piętnaście–kreacjiPłoszowskiego[26].Podobieństwusprzyjała
zarównokonwencjapamiętnikowegowyznania,jakicharakter
bohatera,introwertykaskłonnegodorefleksji,wreszcie
połowicznośćjegoświatopoglądowejpostawy,grawitującejmiędzy
szlacheckimizasadamiapozytywistycznymdemokratyzmem.
WHanikłopotyuczuciowebohateramożnazwiązaćzpodobną,ale
„wydoroślałą”problematykąerotycznąpowieści;wobuzbliżoną
rolęodgrywamotywniepewności,przewrażliwieniaizaniechania,
apóźniejpróbaodzyskaniaukochanejzawszelkącenę.Wobutakże
wypadkachspotykabohateraklęskauczuciowa,chociażjestona
innegorodzaju.Wostatniejczęścicyklu(SelimieMirzy)kreacja
tytułowegobohaterazapowiadaniektóremotywyzwiązane
zpostaciąPłoszowskiego(oddającegosięrozrywkomparyskiego
życia).ZestawienieSzkicówiBezdogmatuodsłaniauderzające
inieprzypadkowepodobieństwaorazpozwalazałożyć,iżHenryk
to„młodszybrat”LeonaPłoszowskiego.
Przyglądającsięinnympublikacjomzwczesnegookresu
twórczościSienkiewiczaiposzukującwnichzawiązkówBez
dogmatu,możnarównieżzwrócićuwagęnaListyzpodróży
doAmeryki,nowelęLatarnik,dramatNajednąkartęorazblok
prywatnejkorespondencji,wtymgłównienalistydoJuliana
Horaina(L,t.1,cz.2,s.356–413).Wwymienionychtekstach
wykryćdasięróżneaspektyosobowościPłoszowskiego:zarówno
te,któreformowałyjegoprzewrażliwioną,„hamletyzującą”
psychikę,skłonnościrefleksyjneosłabiającewolęizdolnośćczynu,
jakikrągdoświadczeńestetycznychilekturowychformujących
obrazświata.WListachzpodróżybliskikontaktzprzyrodą
kształtujeramynapołymistycznego,napołypanteistycznego
