Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
36
DavidR.Olson
nierzeczy,leczraczejodnoszącysiędonichjęzyk30.Dziecko,zanimnauczysię
czytać,jestprzekonane,żeabynapisaćHdwiemałeświnki”,należyposłużyćsię
dwomaznakami,ponieważchodziodwieświnki,anie,skorosątutrzysłowa,
trzema.Słowajakobytygramatyczne,przedmiotymyśli,sądopewnegostopnia
produktamisystemupisma31.Ogólnierzeczbiorąc,piśmiennośćsprawia,żete
aspektyjęzykazostająuświadomione.Takżeantropolodzydostrzeglitęzależność:
trudnośćsprawiałoimprzekonanieniepiśmiennychinformatorów,abyzakażdym
razemużywaliwdanejopowieścilubpieśniHtychsamychsłów”,takbyantropolog
mógłjąspisać.Informatorzyupieralisię,żetakwłaśnierobili32.Oczywiście,trzeba
teżwziąćpoduwagę,żeświadomośćjęzykowąmożnapobudzićustniepoprzez
takieniezależneodumiejętnościczytaniazabawysłownejaknp.:Szymonmówi…33
czyHali,hali,domsiępali,awtymdomucośnaliterę…34,itodotegostopnia,że
krytycyteoriipiśmiennościczęstoprzyjmują,żepismoodgrywatuniewielkąrolę
lubnieodgryważadnej.Dziejesiętak,mimożetoprzedewszystkimwramach
nauczaniaszkolnegooraznaukipisaniadziecimająnauczyćsięzwracaćuwagę
Hnasamesłowa”.
Ajednakniektórespośródnowychujęćjęzykasązwiązanezwyższympozio-
mempiśmiennościorazzopanowaniemumiejętnościczytaniaipisaniawstopniu
zaawansowanymwwysocezłożonychpraktykachspołecznych,adokładniej−
wdyscyplinachakademickich,ściślezwiązanychzjęzykiempisanym.Właściwości
tegoostatniegoopisywanojużnawieleróżnychsposobów.Badającformyposługi-
waniasiępismemwokresiewczesnonowożytnym,WalterJ.Ong35dostrzegłprzej-
ścieodbardziejotwartejformynarracji,którąopisałjakoHaddytywnąraczejniż
upodrzędnioną”36,dobardziejhierarchicznejformywyjaśniającej37.Karelvander
30Zob.L.Tolchinsky,TheConfigurationofLiteracyasaDomainofKnowledge,
[w:]TheCambridgeHandbookofLiteracy,dz.cyt.,s.468−486.
31Zob.K.M.Petersson,M.Ingvar,A.Reis,LanguageandLiteracyfromaCognitiveNeuro-
sciencePerspective,[w:]TheCambridgeHandbookofLiteracy,dz.cyt.,s.152−181.
32Zob.R.Finnegan,Oralpoetry:ItsNature,Significance,andSocialContext,Cambridge
1977;J.Goody,TheInterfacebetweentheWrittenandtheOral,Cambridge1987.
33Chodzioangielskązabawę,wktórejjednaosobawypowiadasłowa:HSimonsaysś”,
iwykonujeróżnegesty,resztazaśmająnaśladować.Odpadaten,ktobędzienaśladowałjejgesty
wówczas,gdytaformułasięniepojawi(przyp.tłum.).
34Woryginale:Ispywithmylittleeye…(przyp.tłum.).
35
W.J.Ong,Oralnośćipiśmienność.Słowopoddanetechnologii,tłum.J.Japola,Warszawa2011.
36Tamże,s.76.
37Chodzituotakirodzajorganizacjiwypowiedzi,wktórymwskazujesięnarelacjelogiczne
międzyjejposzczególnymiczęściami.ZdaniemOngawypowiedźpiśmiennapodporządkowana
jestfunkcjiwyjaśniającejidlategozawieraczęstozdaniapodrzędniezłożone(hipotaktyczne),
podczasgdyustnaskładasięprzedewszystkimzukładówwspółrzędniezłożonych(parataktycz-
nych),wktórychkolejneczęścidodawanesąpoprostudopozostałychbezwskazywaniaich
podrzędnościlubnadrzędności;bezwyjaśnianiazachodzącychmiędzynimirelacjilogicznych
(przyp.red.).
