Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
8|apoziemiwychodźcyidąwobcekraje
zachowałżycie,tenstraciojczyznęiżycie;aktoopuściojczyznę,
abybroniłWolnośćznarażeniemżyciaswego,tenobroniojczyznę
ibędzieżyćwiecznie.”–narzuciłyemigrantomsugestywnywzór
myśleniaoapostolstwieemigracji,któregoecharazporazodzywać
siębędątakżewnastępnychpokoleniachwychodźców.Znalazłoto
wszakdobitnywyrazwsposobachponowionejlekturyKsiągnarodu
polskiegoipielgrzymstwapolskiegouproguduchowegoformowania
sięemigracjiniepodległościowej1945roku,gdyGustawHerling-
-GrudzińskipisałoaktualnościKsiąg,żejestonaWchwilamiprze-
rażająca”2,aTymonTerleckigłosił,iżKsięgiWdająsię[…]ściśle
przymierzyćdonaszegożycia”iżesąoneWdziśwrdzeniuswoim
takżywe,taksamoaktualne,jakwtedy…”3.
Teza,żeemigranciwiekuXXweszliniemalbezresztywkoleiny
wyżłobioneprzezwiek
XIX
,klasyczny–jakmówiąhistorycy–wiek
emigracjipolitycznych,wydajesięnatyleoczywista,żeniedomaga
siędodatkowychuzasadnień.obastuleciazostaływtejperspekty-
wiepoddanetakiejkompresji,którakażepostrzegaćjeniemaljako
jedenblokczasowy,jednąsekwencjędziejową.Takzresztąodpocząt-
kuwidzieliswąkondycjęhistorycznąuchodźcywojenni1939roku,
byprzypomniećsłowaJózefaŁobodowskiegozpisanejprzezeńwPa-
ryżupóźnąjesieniąowegorokuElegiiemigranckiej:
I,uszymającpełnepotępieńczychswarów,
idziemydokamiennejkolumnyAdama.
Znówjakjemuzaświeciłnampłomieńpożaru,
droganaszanieinnairozpacztasama.4
Ponownieożywionywówczasprzezwypadkidziejoweparadygmat
romantycznyniewątpliwiezdominowałówczesny,jakipóźniejszy
wymiarkultury,itonietylkotejartystycznej,cosprawiło,żenosiła
onacechywyraźniezapożyczoneodwielkichpoprzedników.Uchodź-
cy1939rokunatychmiastwpisalisiebiewówparadygmatzewszyst-
kimitegokonsekwencjami.Nieliczniwprawdzieprotestowaliprze-
ciwuleganiuromantycznymanalogiomiczarom,aleichgłosbył
słabosłyszalny.outożsamieniesiętakieniebyłowszaktrudno,
skorowielezcechskładającychsię,byużyćsformułowaniaAliny
Witkowskiej5,naWosobowośćzbiorowąemigracjipolistopadowej”
