Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Rozwójspołeczno-gospodarczy…
7
znaczenieinnychczynnikówdlapomnażaniabogactwanarodowego,niżczyni
siętowekonomiiwspółczesnej,zwłaszczanajnowszej.Różnorodnośćwzrostu
gospodarczegowpłynęłanapotrzebęichuporządkowaniaiklasyfikacji.Poraz
pierwszyuczyniłtowpierwszejpołowieXIXw.francuskiekonomistaJ.B.Say,
którywprowadziłtrzypodstawowemakroczynniki,obejmująceróżnorodne
elementyrzeczoweifizyczne.Wedługniegomożemywyróżnić:pracę,kapitał
iziemię.ZkoleiangielskiekonomistaA.MarshallnaprzełomieXIXiXXw.tę
listęczynnikówprodukcjiposzerzyłoczwarty,tj.organizację.Austriackiekono-
mistaJ.A.Schumpeter(1883–1950)jakoczwartyczynnikprodukcjiwskazywał
przedsiębiorczość.
PodejścietradycyjnereprezentujepopularnywPolscewlatach70.i80.ubie-
głegowiekupodziałnanastępującegrupyczynnikówwzrostugospodarczego
[Woźniak2004,Miklaszewski2004]:
–osoboweirzeczowe,
–bezpośrednieipośrednie,
–ekstensywneiintensywne.
Czynnikiosoboweobejmująwkładpracyludzkiej,aczynnikirzeczowewkład
kapitałuwystępującegowpostaciśrodkówiprzedmiotówpracy.Pracaludzka
spełniafunkcjęaktywnąwprocesieprodukcji,zaśkapitałrzeczowy–pasywną.
Czynnikiosoboweirzeczowesąwobecsiebiekomplementarne,ajednocześnie
wpewnychgranicachsubstytucyjne(uwarunkowanetechnologicznieiekono-
micznie).
Winnejklasyfikacjiczynnikówwzrostuczynnikiosobowetraktowanesąjako
bezpośrednie.Obejmująonezatrudnienie,wydajnośćpracyorazoszczędności
wzużyciuczynnikówrzeczowych,zwłaszczazaśenergii,surowcówimateriałów.
Zkoleizaczynnikipośrednieoddziałującenawzrostgospodarczyuznajesię
nakładyinwestycyjneiczynnikipozainwestycyjne(usprawnieniaorganiza-
cyjne,przedsięwzięciaoszczędzającenakładyrzeczoweiludzkie,doskonalenie
systemówmotywacyjnych,np.przezprogramypodróżymotywacyjnychdla
pracowników)1.Czynnikipośredniemogąwypływaćpozytywnie,pobudzając
wzrostzatrudnienialubwydajnośćpracy,ewentualniewywołującobydwate
efekty.
Wmodelachwzrostugospodarczegowyróżniasięteżczynnikiekstensywne
iintensywne.Czynnikiekstensywne,zwaneinaczejilościowymi,tote,które
powodująprzeniesienieznacznychnakładów,niewywołujączmianjakościowych
wtechnologiiwytwarzania,organizacjipracyitp.PKBwzrastawmiaręzwięk-
szaniazatrudnieniaiinwestycji,produktywnośćtychnakładównieulegazaś
1Pierwszychpróbmodelowegowyodrębnieniaskutkówczynnikówpozainwestycyjnychdla
wzrostugospodarczegodokonałjedenznajwybitniejszychpolskichekonomistówM.Kalecki
[1962].
