Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
16
GospodarowaniepowierzchniąZiemiirekultywacjaterenówzdegradowanych
wyższeplony.Najpierwzaobserwowanotowokolicachdomostwludzkichiobozo-
wisk,wpobliżuktórychprzebywałystadazwierząt(przypadkowenawożenieorga-
niczne).Wyciąganieracjonalnychwnioskówztegorodzajuzjawiskprowadziłodo
rozpowszechnienianawożenianawiększychpowierzchniach.Intensywniejszyrozwój
roślinwmiejscachwilgotniejszychskłoniłdonawadnianiawokresachsuchych,co
dałopoczątekprzyszłymsystemomirygacji.Ważnymogniwemwdrodzedonowo-
cześniejszejgospodarkirolnejbyłatzw.gospodarkażarowa,czyliwypaleniskowa.
Gospodarkażarowapolegałanawypalaniulasuczystepui—popowierzch-
niowymspulchnieniuglebypowstałychpogorzelisk—obsiewaniuroślinami
zbożowymi.Spalonamasaroślinnadostarczałaglebiesporychilościskładników
pokarmowych.Człowiekjużwówczas,dziękistosowaniuognia,skuteczniepod-
porządkowywałsobieprzyrodę.Zewzględujednaknamałezagęszczenieosiedli
szkodyprzyrodniczebyłynieznaczne.Porzuconeterenyszybkopokrywałysię
kolejnymiogniwamisukcesjiroślinnej.Kopieniactwo,jakopierwszaformagospo-
darkirolnej,poprzedzałorolnictwoorne.
Rolnictwoornejestnajwyższąformąuprawyroli,którawystępowałagłównie
wMezopotamii,Egipcie,AzjiŚrodkowej,Afganistanieipółnocno-zachodnich
Indiach.Zastosowanieradładrewnianego,apóźniejpługa,wymagałoużyciasiły
pociągowej.Wykorzystywanowięcnajpierwwołyikrowy,apóźniejkonie.
Wnajstarszychkulturachneolitycznych(5,5,anawet6,5tys.lattemu)byłyjużznane
praktykiwykorzystaniapługadouprawyroli.
Przedstawioneetapypowstaniairozwojurolnictwawskazują,żeistniałaścisła
współzależnośćmiędzygeograficznymrozmieszczeniemośrodkówpowstawania
rolnictwaawarunkamiśrodowiskaprzyrodniczego.
Wnastępstwieuprawroślinkształtowałysięróżnorodnekrajobrazyterenów
rolniczych.Spośródczynnikówekologicznychdecydującychorozwojuikształcie
całejbiosferynajważniejszesątemperaturaiwilgotność.Stądteżpustynie—wynik
suchegoklimatu,późniejrównieżnieprzemyślanejdziałalnościczłowieka—nie
byłyprzyjaznedlarozwojurolnictwa.Należyjednakpodkreślić,żewplejstocenie,
podczasepoklodowych,różneobszarydzisiejszychpustyńcharakteryzowałysię
bujnymżyciem.Przykładyzmieniającychsięwarunkówklimatycznych,aznimi
przeobrażeńwbiosferzeicywilizacji,możnaznaleźćnawszystkichkontynentach,
podobniejakzmianyagroekosystemówwynikającezpotrzebimetodwykorzystania
powierzchnirolnych.
WPolscekrajobrazrolniczyzmieniałsię,podobniejakwwieluczęściach
świata,wrazzformągospodarowaniaiasortymentemuprawianychroślin.Wkul-
turzerolnejwyraźnepiętnopozostawiłyróżne,wyodrębnianearcheologicznie,
osiągnięciarzemieślniczezokresuneolitycznego.Wczasiedośćożywionych
stosunkówhandlowychobcekulturywywieraływpływnacywilizacjęPrasłowian.
Słynnymszlakiembursztynowymkupcydocieraliażnaziemięchełmińską,skąd
sprowadzalinowetechnikiwuprawieroli(pługzżelaznąredlicą).Przybyłoteż
wielegatunkóworazformroślinwarzywnychiprzyprawowych,atakżedrzew
owocowych.WczasiegdykulturowymcentrumbasenuMorzaŚródziemnegostało
