Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
strony47.Wkonsekwencjijednakzerwanoznimkontakty.Wkolejnychlatachpolskiwywiadzdobyłinformacje,żeTuskstarałsięzrekrutowaćwszeregi
odnowionychradzieckichsłużbinformacyjnychwGdańsku,comusięnieudało.Wspomnianymwyżejinformatorem,posiadającymkontaktywgdańskim
PresidiumPolizei,byłKurlański.PracującdlapolskichsłużbdałsięprzewerbowaćipracowałdlaradzieckiegokonsulatuwGdańsku.Utrzymywał
onjednoczesnekontaktyzRosjanamiiNiemcami48.
Należydodać,żewWolnymMieścieGdańskuradzieckiesłużbyinformacyjnestwarzałypoważnetrudnościtamtejszemupolskiemuwywiadowipoprzez
werbowanieichinformatorów.Częśćistotnychpolskichźródełinformacjiprzeszłanastronęprzeciwną,gdzieosiągaliwysokiewynikiwpracy
wywiadowczej.WymienićtunależyprzedewszystkimJanaBielanina,którypoczątkowobyłinformatorempolskiejekspozyturykierowanejprzezrtm.
KarolaDubiczaijednocześniewspółpracowałzobcymwywiadem49.
Szczególnieistotnąkomórkąwywiadowczągdańskiejekspozyturywrozpoznaniuwspółpracyniemiecko-radzieckiejbyłplacówka,apotemposterunek
oficerskiulokowanywSzczecinieprzyKonsulacieRzeczypospolitejPolskiej.Głównymjegozadaniemmiałobyćobserwowaniepołudniowegowybrzeża
MorzaBałtyckiegoizazębiającychsięwspólnychdziałańobusąsiadówPolski.Początkowozadaniawywiadowczerealizowałtampor.rez.EmilBrykowicz
„EmilDaleski”,któryprzebywałwmieścieodgrudnia1923rokudosierpnianastępnegoroku.Pojegodekonspiracjiprzezniemieckikontrwywiadzadania
informacyjneprzejął,odlutego1925roku,WitoldKolankowski.OficjalniezatrudnionybyłnaetaciekierownikaAgencjiKonsularnejRP50.Wkolejnych
latachdochodziłodoreorganizacjiplacówekterenowychgdańskiejekspozytury.W1926rokutawSzczecinieotrzymałakryptonim„Vorstadt”,aw1927
roku„VonStangen”.Wówczaskierowanabyłaprzezpor.KarolaPodolskiego51,aterenSzczecinatraktowanybyłjakoobszardoponownegorozpoznania
iopanowania.ObokkierownikasłużyłwniejAdamBiedrzyński,którypełniłfunkcjęoficerawywiadowczego.Od1maja1927rokudodatkowoobjął
obowiązkikurieradyplomatycznegozetatemwWydzialeWojskowymKomisariatuGeneralnegoRPwWolnymMieścieGdańsku.Podkoniecroku
nastanowiskuwywiadowcymiałgozastąpićoficerpracującyw„BIG-u”por.HenrykSchmidt52.Poobjęciu„BIG-u”przezkpt.Żychonia,comiało
miejscewmarcu1928roku,utworzonowSzczecinie,wmiejscepoprzedniego,Posteruneknr3.Podyktowanebyłotoprzedewszystkimpotrzebą
obserwacjiwspółpracyobusąsiadówPolski,któradośćdynamicznieprowadzonabyławówczaswkwestiachmorskich.BasenMorzaBałtyckiegobyłwtej
dziedziniekluczowy.PonadtoistotnymobszaremobserwacjibyłoPomorzeZachodnie,naktórymposterunekmiałrozszerzaćswoje
wpływy53.PoutworzeniuEkspozyturynr3wBydgoszczy,wczerwcu1930roku,PosterunekOficerskinr3(dalej:POnr3)wSzczeciniestałsięplacówką
obserwacyjną,działającągłównienaobszarzePomorzaZachodniego.FunkcjonowałdalejprzyKonsulacieRzeczypospolitejPolskiejibyłnakierowany
główniedoobserwacjiwojsklądowych,lotnictwa,marynarkiwojennej,fortyfikacji,przemysłuwojennegoichemicznegoorazorganizacjiwojskowych.
WywiadPOnr3prowadzonybyłzapomocąkontaktówzosobamipracującymiwważnychinstytucjachwojskowychipaństwowych.Werbunek
dowywiaduprowadzonowśródosóbpracującychwnichlubmającychkrewnychwPolsce.ZposterunkiemściślewspółpracowałyInspektoratyStraży
GranicznejwBrodnicy,Tczewie,ChojnicachorazposterunkipolicjinaobszarzepodległymPOnr3.Pierwszymkierownikiemzostałpor.HenrykSchmidt,
ponim,jeszczew1930roku,posadętęobjąłkpt.JanChmarzyński54.Posterunekistniałdo1932roku,apojegolikwidacjiPOnr3utworzono
wGrudziądzu55.
KontaktypolitycznepomiędzyobydwomasąsiadamiRzeczypospolitejnaomawianymobszarzeopierałysięgłównienaumożliwieniuprzezadministrację
gdańskąorganizacjomradzieckimorazkomunistombezproblemowejdziałalnościantypolskiej.Szczególnieważnymterenemwtymwypadkubyłport
gdański,wktórymzatrudnienibyliprzedewszystkimdokerzyniemieccy.Należypamiętać,żewpierwszychlatachpowojennychPolskabyłauzależniona
odgdańskiegoportu.Tamprzybywałyzagranicznedostawyproduktówpierwszejpomocyorazuzbrojenia.Przedstawicielepolscypracującyinadzorujący
rozładunekokrętówniemoglipozwolićsobienaprzerwywdostawach,zatemzależałoimnaszybkimisprawnymprzetransportowaniutowarówdoPolski.
Planyteczęstobyłykrzyżowane.JużsamoogłoszenieprzezNiemcówstanowiskaoneutralnościichkrajuwwojniepolsko-rosyjskiejdawałoprzyzwolenie
naodmawianiepracyprzyrozładunkuokrętów,coczęstowykorzystywano.Wtensposóbpokazywanoswojeniezadowolenieisprzeciwwobecodradzającej
sięPolski.Ponadto25lipca1920rokuzachodnisąsiadRzeczypospolitejwprowadziłzakazprzewozuprzezjegoterytoriumsprzętuwojennegooraz
amunicjizEuropyZachodniejdoPolski56.Takwięcjedynymwyjściemwtymwypadkubyłodostarczanieichdrogąmorskądoportugdańskiego.Tam
jednakzdarzałysięprzypadkiodmowyrozładunkulubstrajkidokerówniemieckich57.Jedenztakichprzypadkówdatowanybyłnaokresod15lipca
do24sierpnia1920roku,poczymokrętodpłynąłzGdańskanierozładowany58.
Szczególnieaktywniwczasietrwaniawojnypolsko-rosyjskiejbylikomuniści.Opróczdziałalnościpropagandowejzajmowalisiętakżeparaliżowaniem
pracywfabrykachizakładachwróżnychmiastacheuropejskich.Odpowiedzialnymzadoprowadzeniedoprzestojuwpracywgdańskimporcieimieście
byłm.in.WalterKrywicki.Grupaprzezniegoprowadzonazajmowałasiętakżezatrzymywaniemskładówkolejowychzmateriałamiwojskowymi
napotrzebypolskiejarmii.Wtymceluporozumiewanosięzdokeramiangielskimiifrancuskimiorazkolejarzaminiemieckimiiczechosłowackimi59.Miał
tobyćzjednejstronyprotestprzeciwkopostanowieniomtraktatuwersalskiego,którewedługnichbyływynikiemuzgodnieńpaństwimperialistycznych,
azdrugiejwspieranienacierającejArmiiCzerwonej.Wtensposóbdążonodowywołaniarewolucjiirozprzestrzenieniaideikomunistycznychnapozostałe
państwaeuropejskie60.
DobitnymprzykłademukazującymwspólnedziałanianaobszarzeWolnegoMiastaGdańska,RosjiRadzieckiejorazNiemiecprzeciwkoPolscebyło
wydarzeniezlata1920roku.Wtedytozpolskiegotransportukolejowegozgdańskiegodworcauciekło64Rosjan,będącychjeńcamiwojennymi.
Gdańszczanieopoglądachkomunistycznych,korzystajączprzestojupociągu,pomoglizbiegomprzedostaćsięnaterenPrusWschodnichdoElbląga.Będąc
jużnaterytoriumniemieckim,poskontaktowaniusięprzeztamtejszewładzezrządemNiemieciposelstwemrosyjskimwBerlinie,zostali
przetransportowanidoRosji.Nastąpiłotozgodniezumowąniemiecko-rosyjskąnatematwymianyjeńcówwojennych.Niemcywykorzystalitępolską
porażkędowłasnychcelów.Prasagdańskapodjęłatematirozgłoszonowpadkępolskiejeskortywojskowej,jednocześniedziękującgdańszczanom
zaudzielonąpomoc.Wydarzenietopokazało,iżNiemcywykorzystająkażdąszansę,byzaszkodzićpaństwupolskiemulubjeośmieszyć61.
UłatwionakomunikacjazGdańskiemstwarzaładlaMoskwyidealnewarunkidoprowadzeniadziałańinformacyjnych.Wtejdziałalnościwspierały
jąorganygdańskiejwładzy.Dowodemnatobyłyzeznaniazatrzymanegowewrześniu1920rokuprzezpolskikontrwywiadpewnegokomunisty.Henryk
SteinvelRosemalvelKamiński,botaksięnazywał,podczasaresztowaniamiałprzysobiepaszportwystawionyprzezDyrekcjęPrezydiumPolicji
wGdańsku.Wtrakcieprzesłuchańzeznał,żegdańskaadministracjawspomagaRosjanwprzerzucaniuprzezGdańskdoPolskikomunistówiagentów.
Awszystkozapomocądecyzyjnychsferniemieckich.InneinformacjedowodziłyfunkcjonowaniaośrodkaradzieckiegowywiaduwGdańsku.Funkcję
kierownikapełniłbyłyoficercarskipor.AleksanderPopow.ProwadzonaprzezniegoCentralazajmowałasięwyposażaniemiprzerzucaniemagentóworaz
przygotowywaniemmateriałówagitacyjno-propagandowychdlaorganizacjikomunistycznychwPolsce.Agencimieszkaliwpokojachhotelu„Metropol”
orazwynajmowalimieszkaniawSopocie.Wydajesię,żeiwtymwypadkuwładzegdańskiewspierałybądźnieprzeszkadzałytejdziałalności.Wwyniku
podjętejprzezpolskądefensywęakcjioperacyjnej,gdańskiośrodekwywiaduRosjiRadzieckiejzostałrozbity62.
W1923rokuwśródspołeczeństwaniemieckiegopojawiłysięopinieomożliwejinwazjipolskiejwPrusachWschodnich.Wedługinformacjikrążących
natentematPolskamiałateżzająćGdańskiprzyłączyćgodowłasnegopaństwa.PolskimipunktamikoncentracyjnymimiałybyćDziałdowo,Tczeworaz
Iława(Deutsch-Eylau).Informacjeteszerzoneprzezwładzegdańskieorazrządberlińskimiałynaceluukazaniezaborczychaspiracjinowopowstałego
państwa—Rzeczypospolitej.PlanobronyniemieckiejprzewidywałoparciesięnamiejscowościachMarienburg(Malbork)orazLötzen(Giżycko).
Przewidywanorównież,żewkonfliktnapewnozaangażowałbysięZwiązekRadziecki63.Doatakuniedoszło,alenieuspokoiłotonastrojówspołecznych,
tymbardziej,żenabieżącopodsycaneonebyłyprzezwojskoweśrodowiskaniemieckie.
Wtymsamymczasiewniemieckichkręgachwojskowychmówiłosię,żesłużbyinformacyjneWielkiejBrytaniinamawiałyWarszawędowojny
prewencyjnejprzeciwkoZwiązkowiRadzieckiemu.PowodembyłykłopotywkontaktachhandlowychpomiędzyZSRRiWielkąBrytanią.Moskwa,według
opiniiniemieckiegowywiadu,byłasłabszamilitarnieniżPolskawtymokresie,więcmogłabyulecarmiipolskiej.BerlinrozpocząłplanowanieobronyPrus
WschodnichiGdańska,bowiemuważał,żePolskaiteterenyzagarnie.Dożadnejinwazjiniedoszło,alewywołałotoczęstszesłowneatakiśrodowisk
niemieckichkierowanepodadresemPolskiwsprawierewizjigranic.PośrednimpowodembyłoteżwzmacnianieroliBerlinaiGdańskapoprzezpogłębianie
kontaktówhandlowychzMoskwą.ZwiązekRadzieckipotrzebowałwówczaszbliżeniazNiemcami,bowiemochłodzeniuuległyjegostosunkizWielką
Brytanią.MiałotowymiernekorzyścidlaNiemieciZSRR,alerównieżdlaWolnegoMiastaGdańska,któregopolitykawdużymstopniuuzależnionabyła
