Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Odredakcji
11
Zamysłemredaktorówtrzeciejantologiipowstałejwramachbadańnadkulturą
literackąŁodzido1939r.byłozaprezentowaniewspomnieńpokazującychbujneżycie
żydowskiejspołecznościmiasta.Wszyscyautorzywspomnieńfunkcjonowaliwkręgu
językajidysz,wtymteżjęzykuichtekstyzostałynapisane.
Natomskładająsięfragmentypublikacjiośmiuautorów,coczynigonajpełniejszym
wydanympopolskuzbioremwspomnieniowymzwiązanymzŁodziąautorówjidyszowych.
Dotądczytelnicymielimożliwośćpoznaniawybitnychpodwzględemliterackimtekstów
pisarzaJechielaJeszaiTrunka5.WpublikacjiŁódzkiescenyżydowskieznalazłysięteksty
wspomnienioweAbrahamaMorewskiegoiZygmuntaTurkowa6.Wostatnichlatach
pojawiłysięfabularyzowanewspomnieniaChawyRosenfarbzapisującewydarzenia
rozgrywającesięprzed,wczasieipoIwojnieświatowejorazpierwszytomtrylogiiDrzewo
życiaopisującyrok19397.WwydanejprzedkilkulatyantologiiSztetl,szund,bunt
iPalestynaznajdująsięzkoleiwspomnieniałódzkiegoanarchistyLejbaBerkenwalda8,
natomiasttekstIcchakaJanasowicza,zamieszczonywniniejszymtomie,miałswój
pierwodrukwksiążceBałutyIzraelaRabona9.Zdecydowanieliczniejszewspomnienia
wydawanewPolsceitłumaczonezjidyszdotycząokresuIIwojnyświatowej.Nierzadko
przywołujesięnichczasyprzedwojenne,budująckontrastzgroząekstremalnych
doświadczeń,którestałysięudziałemłódzkichŻydówwokresiehitlerowskiejokupacji,
tymniemniejgłównymwątkiemjestwtychtekstachZagłada.
Wybórpozycjiikonkretnychfragmentówdoantologiitozawszeefektkompromisu
związanegochociażbyzdostępnościątekstów,naznaczonegowdodatkunieuniknionym
subiektywizmemdecyzjiredaktorów.Takjestiwtymprzypadku.Zasadniczącech
wspólnąłączącąprezentowaneipozatymzróżnicowane(takżecodowalorówliterackich)
tekstyjesttematycznyzwiązekzŁodziąorazjęzyk,wktórymzostałynapisane–atak-
żeto,żesątowspomnieniapisanezbardzoniekiedydużegodystansuczasowegoiprze-
strzennego.Łódźjestwnichnietylkomiastemmłodościipoczątkówartystycznejczy
pisarskiejaktywnościautorów,alerównieżświatem,którybezpowrotnieprzeminął,do
któregoniemadostępu,równieżwbardziejmożeprzyziemnym,aleniemniejważnym
aspekciemożliwościweryfikacjitego,cozapamiętanewautentycznychmiejscachwy-
darzeń,wbibliotekachiarchiwach.Stądteżczęstybrakobiektywizmuwopisach
zjawiskczyfaktograficznenieścisłości.Tymniemniejpublikowanewspomnieniamogą
stanowićmateriałwyjściowydodalszychbadań.Przykłademmożetubyćchoćbyopis
5J.J.Trunk,Pojln.ObrazyiwspomnieniazŁodzi,tłumioprac.A.Clarke,Łódź1997;tenże,Mojeżycie
wpisanewhistorięŻydówwPolsce,tłum.A.Clarke,Warszawa1997.
6A.Morewski,UKompaniejcówwŁodzi,[w:]Łódzkiescenyżydowskie,podred.M.Leyko,Łódź2000,
s.213–218;Z.Turkow,TrupaKompaniejca,tamże,s.219–222.ObatekstyprzełożyłaM.Bułat.
7Ch.Rosenfarb,MiędzymiasteczkiemiŁodzią.Opowieśćomiłości,przeł.J.Lisek,M.Ruta,I.Stempin,
Łódź2020;taż,Drzewożycia,t.1,Rok1939,przeł.J.Lisek,M.Ruta,Łódź2015.
8L.Berkenwald,MemuaryalbookruchyzżyciaLejba,tłum.A.Jakimyszyn-Gadocha,[w:]Sztetl,szund,
buntiPalestyna.AntologiatwórczościliterackiejŻydówwŁodzi(1905–1939),red.K.Radziszewska,
D.Dekiert,E.Wiatr,Łódź2017.
9J.Rabon,Bałuty.Powieśćoprzedmieściu,red.K.Radziszewska,N.Krynicka,Łódź2016.
