Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
M.Bańko,Współczesnypolskionomatopeikon.Ikonicznośćwjęzyku,Warszawa2008
ISBN978-83-01-15457-8,©byWNPWN2008
20
Rozdział1.Onomatopejewśródpojęćpokrewnych
dosemiotykiPeirce’a,któremuprzypisujesiępodziałznakównaikoniczne
(opartenapodobieństwiedodesygnatu),indeksowe(opartenafizycznej
zależności,zwyklenabliskościwprzestrzenilubczasie)isymboliczne
(opartenakonwencji).WrzeczywistościjednakPeircewyróżniłraczejtrzy
sposobyodniesieniaznakudorzeczywistościniżtrzyrozłączneklasyzna-
ków(zob.Buczyńska-Garewicz1994:63–64).Wwypadkukonkretnych
znakówsposobytemogąwspółwystępować,np.śladludzkiejstopynapia-
skujestindeksem(inaczejwskaźnikiem),którypoprzezsamąswojąobec-
nośćświadczyoczyimśprzebywaniuwdanymmiejscu,zarazemjednak
znakówzawieraelementikoniczny,ponieważodciskstopynapiaskujest
tegosamegokształtu,coodciśniętawnimstopa(inneprzykładypodajeJa-
kobson1989:120–121).Cowięcej,wkonkretnychznakachelementiko-
niczny,indeksowyisymbolicznymogąbyćreprezentowanewróżnymstop-
niu,skądwynika,żeikonicznośćjeststopniowalna.Ponieważfakttenma
istotneznaczeniedlaocenysemiotycznegostatusuonomatopeijakoszcze-
gólnegorodzajuznakówikonicznych,dokwestiiikonicznościwjęzyku
wrócimyjeszczedalejwtymrozdziale.
Oilewszeregu:dźwiękonaśladowczość–symbolikadźwiękowatrze-
cimczłonemjestikoniczność,otylewszeregu:onomatopeje–ideofonyna-
stępnymczłonemsąznakiikoniczne,inaczejikony(ang.icon,niem.Ikon,
franc.icône,ros.ikon,ikona).Wcałościwięcotrzymujemynastępującyob-
razinkluzywnychszeregówpojęć,odpowiadającychdwómznaczeniomsło-
waonomatopeja,odktórychwyszliśmynapoczątkutegorozdziału.Kolejne
terminyodlewejdoprawejodpowiadająpojęciomcorazogólniejszym:
onomatopeja(dźwiękonaśladownictwo)→symbolikadźwiękowa→ikoniczność
onomatopeje(wyrazy)→ideofony→ikony
Badanianadsymbolikądźwiękową
Przekonanieoistnieniuzwiązkówmiędzydźwiękamimowyaznaczeniem
słówtowarzyszyłoludziomodwieków.Jegośladyznajdujemywindyjskich
Wedach,atakżewinnychświętychksięgachstarożytności(Groos1988:
10–13,Magnus2001:12,Voronin1982:9).Najbardziejznanymprzykła-
demstarożytnejdyskusjiosymbolicedźwiękówjestdialogKratylosPlato-
na,wktórymdysputęwiodą:Sokrates,wyrażającypoglądyautora,Hermo-
genes,zwolenniktezy,żenazwypowstająmocąarbitralnejdecyzji,itytuło-
wyKratylos,obrońcatezyprzeciwnej,wedługktórejnazwymającharakter
naturalny,gdyżzgodnesąznaturąrzeczy.Poglądydwóchostatnichznane
sąpodnazwą,odpowiednio,teoriithéseiiteoriiphýsei.Możnateżokreślić
