Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
KsięgaI.Światuprogudziejównowożytnych
genockich,cojednakzamieniłosięwrzeźwdzieńśw.Bartłomieja,aHenrykIII-
likwidacjęGwizjuszówwBlois.
Tam,gdzie,jakwHiszpanii,królzdołałnarzucićswąwolęiograniczyćuprawnie-
niaministrów,miejsceichjużwXVIw.zaczęłyzajmowaćkompetentneradyurzędni-
cze,przezwładcęmianowane.Nadnimiiwkrajachprzewagistanów,iwkrajach
wpełnimonarchicznychstałakilkudziesięcioosobowanaogółradakrólewska,zwa-
naniekiedy,zwłaszczagdyograniczałasiędogronaszczuplejszego,nieprzekraczają-
cegodwudziestki,consiliumsecretum,cowAnglii,zgodniezobowiązującąwśródhu-
radykrólewskie
manistówłacinącyceroniańską,tłumaczonojakoPrivyCouncil((RadaOsobista)),na-
tomiastwniemieckimkręgujęzykowym,mniejściśleiniezgodnienaogółzestanem
faktycznym,jako(RadaTajna).Ewolucjaichkompetencjiprzebiegałaodmiennie
wposzczególnychkrajach,wzależnościprzedewszystkimodwolikrólewskiej.We
FrancjiWielkaRadaKrólewskawXViwpoczątkachXVIw.uważanabyłazaDkróla
kolektywnegoD,takznacznybyłjejudziałwrządach.Liczącokoło30do60członków,
przeważniearystokratów,wkonkretnychsprawachdzieliłasięnaciałamniejsze,nie-
kiedyadhocpowoływane.Wczasachpóźniejszych,podlegającczęstymreorganiza-
cjom,zmieniającinazwę,izakresdziałań,utraciłaswojeznaczenie.Odmiennie
wAnglii,gdziewłaśniepodkoniecXVIw.rolajejwzrosła.WHiszpaniiRadaKastylii
Ry©j©0
istniałaformalnieod1385r.,leczdopieroKrólowieKatoliccyFerdynandiIzabela
RozprawasądowawVen-
dômew1458rlpodprze-
dokonalijejreorganizacji,kreujączarazemradynowe:Aragonii,inkwizycji,zakonów
wodnictwemkrólaKarolaVII
rycerskichikrucjaty.PóźniejpostępowalitęsamądrogąKarolViFilipII,takżeosta-
wzwiązkuzbuntemksięcia
teczniewkońcuXVIw.wtymkrajuwłaśnienajpełniej
Alenęon
wykształciłsięustrójprzezhistorykówhiszpańskich
określanyjakoDpolisynodalnyD:13radnazasadziealbo
geograficznej,związanejzrozwojemświatowegoim-
perium(naprzykładRadaIndii,Italii,Portugalii),albo
tematycznej.Międzynimiakrólempośredniczyłwy-
sokiurzędnik,zregułyniemalposłusznymonarsze,
arównocześniewszechwładny-sekretarzstanu,zastę-
pującycałyzespółministerialny.
WHiszpaniiwięcRadyodXVIw.kontrolowałyca-
łośćpolitykicentralnejpaństwa,winnychkrajachobok
nich,lubczęściejwzależnościodnich,istotneznacze-
niezdobyłpolitycznysystemurzędówpaństwowych.
Systemtenwłaśniewomawianymokresieoddzieliłsię
zdecydowanieoddworu,któremupozostałyfunkcje
kulturalne,awdziedziniepolitykiconajwyżejpropa-
gowanieokreślonychwzorców.Trzebadodać,żewiele
ztychurzędów,zwłaszczafinansowych,jakIzbaObra-
chunkowaweFrancjiczyExchequer(dosłownie(Sza-
chownica))wAnglii,wykazywałoznacznąniezależność
odKorony,nierzadkosprawującwobecjejpoczynań
funkcjekontrolneiposiadającwobecnichprawoveta.
ToteżnieprzypadkowoweFrancjinadanoimnazwęIzb
Suwerennych.Działalnośćichdotyczyłanajważniej-
szychdziedzindziałaniapaństwanowożytnego:skar-
bowościisprawiedliwości.
Prawobyłosurowe.Sądydziałałysprawniei,co
więcej,efektywnie,zwłaszczagdytrzebabyłościgać
występkiprzeciwpanującemuustrojowispołeczne-
mu.DPrawojestjakpajęczyna:bąksięprzebije,ana
65
