Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.Narodzinyrosyjskiegomesjanizmu.PowstanieIdeiMoskwyTrzeciegoRzymu
17
Zjednejstronytokopiatytułubizantyjskichbasileusów,azdrugiejpodkreślenie
niezależnościodTatarówiwszelkiegopoddaństwa.JegosynWasylIIIIwanowicz
(1505-1533)uparciepodkreślałpochodzenierosyjskichksiążątodRuryka,na
stałewprowadziłtytułΠzwoliBożejcariwielkiksiążę”
.Takwistocietytułował
siękiedyśIwanIII,aleWasylIwanowiczkonsekwentnieposługiwałsiętymty-
tułemwstosunkachmiędzynarodowych.
TeorięwyjątkowegoznaczeniaRusidlahistoriicałegochrześcijańskie-
goświataprzedstawiłrównieżznanyigumenJosifWołocki.WProswietitiele
(Просветитель)podkreślałon,żewprzeszłościziemiaruskaprzezwyciężyła
pogaństwo,awczasachjemuwspółczesnychwywyższasiędziękichrześcijań-
skiejcnocie.Wedługniegorosyjskieprawosławiewydałowieluświętych,którzy
podnieśliświadomośćnarodowąioświeciliświatłemchrześcijańskiejprawdy
całąziemięruską.JosifWołockijeszczeprzedFiloteuszemdałogólnyzarysidei
MoskwyTrzeciegoRzymu;zwracałsiędoWasylaIII:
NaBogaiBogurodzicę!PomyśloKościeleBożymiprawosławnejwierzechrześcijań-
skiej.(...)Inaczejcarzezginiecałechrześcijaństwoodherezji,ponieważpoprzednie
carstwazginęływtensamsposób.(...)Rzymskie,którewielelattrwałowwierze
chrześcijańskiejtakżezginęło4.
4
ПосланиястарцаФилофея,[w:]БиблиотекалитературыДревнейРуси,т.9:Конец
XIV–перваяполовинаXVIвека,ред.l.c.Лихачев[etal],cанкт-Петербург2000,s.229-
-230,[on-line:]http://lib.pushkinskijdom.ru/Default.aspx?tabid=5105(jeśliniepodano
inaczej,tłumaczeniewłasneD.R.).DoJosifaWołockiegonależy,nazywanaprzezKartaszowa
naiwną,interpretacjaΠsymfonii”:ΠNatomiastocarach,książętachisędziachświęciapostoło-
wiemówią,żeprzyjęlioniwładzęodBoga,żebyukaraćprzestępcówinagrodzićczyniących
dobrze.ApostołPiotrmówinastępująco:IBądźcieposłusznikażdejludzkiejwładzy:czyto
carowi,jakowładzynajwyższej,czyksiążętomprzezniegopowołanym,żebykaraćprze-
stępcówinagradzaćczyniącychdobro,ponieważtakajestwolaBoża,żebyczyniącydobro
powstrzymywalinieuctwogłupichludzi’
.Podobniewypowiadasięśw.Paweł:IKsiążętasą
straszniniedladobrych,adlazłych’
.Niechceszbaćsięwładzy?Czyńdobrze,azasłużyszna
jejpochwałę:ponieważonazostałaustanowionadlatwojegodobra.Alepowinieneśsiębać,
jeżeliczyniszzło–[władza]niebezpowoduuzbrojonajestwmiecz,ponieważsłużącyBogu
gniewnieodpłacaczyniącemuzło.WpodobnymduchuwypowiadająsięOjcowieKościoła.
Otocomówiśw.JanChryzostom:IPrzecieżwładzapaństwowazostałaustanowionadla
ludzkiejkorzyścinieprzezdiabła,aprzezBoga’
.(...)ŚwiętyGrzegorzmówitosamowswoim
pouczeniu:ZmiłościdoludzidanwielkiBożydar–kapłaństwoicesarstwo:jednosłużyspra-
womBożym,drugie,rządząc,troszczysięoludzkie.Ten,ktozostałzBożejwolipowołanydo
rządzenialudźmi,powiniennietylkotroszczyćsięowłasnesprawyizajmowaćsięwłasnym
życiem,lecziwszystko,coznajdujesięwjegowładzybronićodniepokojówigrzesznych
zamętów,którediabełzasiewawszędzieiniepokoipokójciała.(...)Gdzieoni,mówiący,żenie
możnaosądzaćaniheretyka,aniodstępcyodwiary?Oczywistejestprzecież,żetrzebanie
tylkoosądzać,leczpoddawaćokrutnymkaźniom”
.СловообосуждениееретиковИосифа
Волоцкого,[w:]ПамятникилитературыДревнейРуси.KонецXV-1-яполовинаXVIвека,
сост.l.c.Лихачев,Л.А.lмитриев,Москва1984,s.193-195.
Trzeci_Rzym.indb17
2013-11-0721:15:28
