Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Historiapowstaniairozwojuuniwersytetów
17
Zkoleipoczątekrozwojudydaktykimożnaupatrywaćwdziałalnościsofi-
stów-wędrownychnauczycieligreckichzajmującychsięobjaśnianiemfilozofii,
etyki,retorykiipolityki8.Najwybitniejszyznich,Protagoras,żyjącywVw.p.n.e.,
określiłzasady,którymikierowalisięsofiści.Zajmowalisięoniprzedewszystkim
nauczanieminnych,zaśznaczniemniejszynaciskkładlinadziałalnośćnaukową.
Wokresieichdziałalności,przezblisko100lat,przeszlionidługądrogęswoistej
„popularności”wstarożytnejGrecji-odżyczliwościizrozumieniatrudnejroli
nauczycieladoradykalnejodmianyiwyszydzania
9
.JakwskazujeTatarkiewicz
(2014,s.72-73),spełnialionifunkcję,którawdzisiejszychczasachjestprzypisana
publicystyceiuniwersytetompowszechnym-byliwpołowie„dziennikarzami”
,
awpołowie„profesorami”
.Termin„sofista”
,opierwotniepozytywnymwydźwięku,
nabrałpejoratywnegoznaczenia.Sofiścinawłasnymprzykładziemogliprzekonać
się,jakczęstoniewdzięcznajestpracanauczyciela,deprecjonowanawstosunkudo
rolibadacza-naukowca(sofistównazywanochociażby„pseudouczonymi”)
10
.Świat
potrzebowałponad2000lat11,abyzrozumieć,żebylionitaknaprawdęprekurso-
ramiporządkuliberalno-demokratycznego,apołączenienauczaniaiprowadzenia
badańnaukowychprzetrwałododziśijestpodstawąwspółczesnychuniwersytetów.
Wkolejnychlatachstarożytnościnastąpiłdalszyrozwójwszystkichtrzechele-
mentówskładającychsięnauniwersytet,czylinauki,instytucjiorazdydaktyki.
Równolegledodziałalnościsofistów,wAtenachswojeprzemyśleniaipoglądygłosił
Sokrates,twórcaetykiopartejnacnotach12.Stworzyłonpodstawyteoriipoznania,
aksjologiiorazwielekoncepcjizzakresuetyki.Jemujestprzypisywaneautorstwo
8DonajbardziejznanychsofstówzaliczasięProtagorasaiGorgiasza.Szerzejnatentemat
zob.[wo]Gajda,1989.
9Powodówtakiegostanubyłowiele,jednakjakoprzykładmożnawskazaćzarzutopobieraniu
opłatprzezsofstówzanauczanie,cowtamtychczasachwstarożytnejGrecjibyłoutożsamia-
nezponiżaniempracytwórczej,umysłowej.Ponadtozarzucanosofstomzamachnawiarę
itradycjęorazdemoralizacjęspołeczeństwa.
10ZagłównegokrytykasofstówuważasięprzedewszystkimPlatona,któryintensywnieich
zwalczał.Wefekcietegoprocesuniezachowałysiędodzisiejszychczasóworyginalnepisma
sofstów,ajedyniesubiektywnerelacjeoichpoglądach,pochodzącegłowniezdziełwspo-
mnianegojużPlatona.
11DziałalnośćsofstówdatujesięnaVw.p.n.e.,zaśichkrytykatrwaładoXIXw.Zaprzełomową
wtejmateriiuznajesięobronęsofstów,którąsformułowałwybitnyhistorykGeorgeGrote
wrozdzialeLXVIIHistoryofGreece(Grote,1850,s.434-544).Wskazywałon,żesofściwyraża-
liduchaczasów,wktórychżyli-demokracjiiwszystkiego,cosięzniąłączyło.Niedemoralizo-
walispołeczeństwa,leczstaralisięjeedukowaćiwychowywać,awswoichbadaniazajmowali
sięprzedewszystkimczłowiekiem-jegodziałaniamiiwytworami.
12Sokrateswswoichpoglądachidziałaniachprzypominałsofstów.Jednakpodstawowąróżni-
cąjegodziałalnościbyłfakt,żenauczałcałkowiciebezinteresownie,ato,czegonauczał,było
równieżjegożyciem.Swoimprzykłademdawałinnymwzórprawdyocnotachirozumie,które
głosił.Zyskiwałsobietymwieluzwolenników,alerównieżprzeciwników,którzyuważaligoza
dziwaka.Tapostawadoprowadziłagodotragicznejśmierci,kiedywwieku70latzostałskazany
przezsądwAtenachnakaręśmierciprzezoskarżenieobezbożnośćidemoralizowaniemłodzieży.
