Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
12
EwaKosowska
intymny,bliższyidalszy,aletakżemożeobejmowaćróżnerodzajedystansu
towarzyskiego.Dopierodystanszakładającyponadtrzymetrowąodległość
międzyludźmi,określanymianemspołecznego,zdajesięjąlikwidować,
aprzynajmniejosłabiać.Pytanieoto,czymożnabezwarunkowostwier-
dzić,żedystansspołecznywykluczaprywatnośćcałkowicie,pozostawiam
tujakoproblemotwarty.
Wtradycjipolskiejprywatnośćmabardzowyraźnezwiązkinietylko
zciałem,traktowanymjakoindywidualnawłasnośćczłowieka,lecztakże
zflduchem”stojącymnastrażymoralniesłusznychwyborówmiędzyinte-
resemosobistymapublicznym.Prawodocałkowitejnienaruszalnościkor-
poralnejniebyłodanekażdemu.Przeciwnie—wynikałoonozokreślonych
przywilejówstanowych.Najważniejszyznichtoneminemcaptivabimus,
zapewniającyszlachcicowinietykalnośćosobistą.Wpraktycerozumiano
gozjednejstronyjakozakazwięzieniabezsądu,azdrugiej—utożsamiano
zobowiązkiemnatychmiastowegopomszczeniazniewagi,jakąbyłowtar-
gnięciewprzestrzeńprywatną.Znanezhistoriilicznepojedynki,których
przyczynąbyłomimowolnechociażbydotknięciecudzegociała,przyczy-
niłysiędosformalizowaniazasadetykietalnychikodeksówhonorowych.
Przestępstwamikaranymiśmierciąbezwzględunastanspołecznybyły
międzyinnymiraptuspuellaelubpodpalenie.Gwałcicielatakowałprywat-
nośćdziewczyny,aodbierającjejdziewictwo,jednocześniesięgałpowłas-
nośćjejewentualnegomęża;podpalenienaruszałomirdomowy.Kobieta
wnoszącaskargęonapaśćpowinnaokazaćwyraźneznamionaoporu
wobecgwałciciela—wprzeciwnymraziebyłaposądzanaowszeteczeń-
stwo.Natomiastzapodaniewwątpliwośćdobregoprowadzeniasięszlach-
ciankioszczercamusiałobelgęflodszczekać”spodławy,aposzkodowa-
nemu—naprzykładszlachcicowinazwanemufltakimsynem”—wypłacić
odszkodowaniewwysokościgrzywnyzazabójstwo
1
.Zrównanietychprze-
stępstwoznaczało,żewszelkienaruszaniewłasności,traktowanejjakoele-
mentprywatnejsferyszlachcica,podlegałowPierwszejRzeczypospolitej
najdalejidącejochronie.Natomiasttzw.prawakardynalne,doktórych
zaliczanowolnąelekcję,liberumveto,możliwośćwypowiadaniaposłuszeń-
stwakrólowiorazprzywilejedotyczącewłasnościziemskiejisprawowania
urzędów,stawaływobronieszerokorozumianejprywatności,częstoutoż-
samianejzeszlacheckąwolnością.Granicetejwolnościwyznaczanebyły
przezniedokońcasformalizowanenormymoralne,przezowegoflducha
praw”,którypoddawałosądowiopiniipublicznejewentualnenadużycia
wzakresiekorzystaniazprzywilejóworazindywidualnychmożliwości.
Prywatnepoglądy,podobniejakprywatnawłasnośćprzyrodzona(ciało)
iodziedziczonabądźnabyta(majętność),składałysięnasferęnajpilniej
1Ozależnościachtychpisałamszczegółowowksiążce:Kosowska1990.
