Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
54
MiędzyWschodemaZachodem,czylipolscydziałacze...
mizideologiąsocjalistycznąwierzył,żeRosjaniepodwpływemożywczychprądów
idącychzFrancjizdołająwewłasnympaństwiedokonaćrewolucjiiobalićstaryrząd,
wciągającPolakówwpasmopostępowychprzemianpowiązanychzkoncepcjąsocja-
listyczną.Jednocześniewtymsamymokresiesceptycznieoceniałkierunekpodjęty
przezzachodnioeuropejskąsocjaldemokrację117.
Tymczasem1wujęciureprezentującegomarksistowskiepoglądywRosjiG.Ple-
chanowa1należałowalczyćowolnośćpolitycznąizbudowaćdemokracjęburżuazyj-
ną,któramiałabyćtylkoodskoczniądostworzeniasocjalizmuzpanującądemokracją
ludową.Takakonstrukcjapojęciowastwarzałajednakglobalneniebezpieczeństwo
iniweczyłaładstawianychcelówprogramowychrosyjskichmarksistów118.Marksiści,
zewspomnianymPlechanowemnaczele,zdecydowaniekrytykowalidoktrynęanar-
chistyczną(wczymbyliwspieraniprzezniemieckichsocjaldemokratów)119.Pomimo
to,nietylkowkrajachEuropyZachodniej,aletakżenatereniecarskiejRosjiiwKró-
lestwiePolskim,zaczęłyokoło1903r.powstawaćgrupyanarchistyczne,aichczłonko-
wierekrutowalisięspośródtamtejszychinteligentówirobotników120.Jednocześnienie
wyrzekalisiębynajmniejkoncepcjiterroryzmujużpodokonaniurewolucyjnegoprze-
wrotu.Plechanowzakładał,żegdysocjaldemokraciprzejmąwładzęwkraju,ukarzą
dotychczasowychrządcówRosji,aprzedewszystkimcaraMikołajaII,którypowinien
zawisnąćnaszubienicy,takjaktodotychczaswładzakarałanajbardziejzagorzałych
przeciwnikówsytemu.NawiązującdorewolucjifrancuskiejzkońcaXVIIIw.,twier-
dził,żenależywzorcówosobowychposzukiwaćwśródjakobinówiodwoływaćsię
dotakichpostaci,jakMaximiliendeRobespierre,dlaktóregoterrorbyłjaknajbar-
117Chodziłotutajosprzeczkęzprzedstawicielaminiemieckiejsocjaldemokracjiopoglądyre-
prezentowaneprzezJohannaMosta,jesienią1884r.podczaspobytuwZurychu.Most,począt-
kowozwiązanyzniemieckąsocjaldemokracją,przeszedłnapozycjeanarchistypropagującego
akcjębezpośredniązużyciembroniwceluuzyskaniapełnejwolnościbezinstytucjipaństwo-
wych.DlategodziałaczeruchusocjalistycznegopostanowilinapiętnowaćMendelsonajako...
anarchistę!Zob.J.Most,Adviceforterrorists,[w:]TheTerrorismReader.AHistoricalAntho-
logy...,s.100-108;F.Trautmann,VoiceofTerror.ABiographyofJohannMost,Westport1980,
s.26;L.Krzywicki,Wspomnienia,t.I,s.298-299;W.Studnicki,Ludzie,ideeiczyny,s.129.
118Koncepcjatanawiązywaładoblankistów,zakładających,żemożnaodgórniezaplanować
inarzucićokreślonyprogramreform,takjakwładzacarskanarzucaładotądpoddanymzmiany
ustrojoweiprawne.J.Kucharzewski,Odbiałegodoczerwonegocaratu,t.7:Triumfreakcji,
red.A.Szwarc,P.Wieczorkiewicz,Warszawa2000,s.257.Szerzejokoncepcjiideowejstwo-
rzonejprzezPlechanowawnurciemarksistowskim1zob.A.Walicki,Marksizmiskokdokró-
lestwawolności.Dziejekomunistycznejutopii,Warszawa1996,s.220-238.
119PlechanownapisałnawetnazamówienieW.LiebknechtaksiążkęzatytułowanąAnarchizm
isocjalizm(1895r.),wktórejstanowczopolemizowałzzałożeniamidoktrynyanarchistycznej.
Anarchiścirosyjscyniepozostawalidłużnimarksistomizaczęlikrytykowaćichkoncepcje
nałamachwydawanegowLondynieperiodykunChlebiWola”.Por.W.Kołodziej,Sporyteore-
tyczneanarchistówzsocjalistamiwlatach1903-1908natematprzyszłościRosji,nAthenaeum”
1999,nr3,s.173in.
120Natentemat:W.Kołodziej,DziałalnośćanarchistówwRosjiwlatach1905-1907,War-
szawa1988oraz:P.Avrich,TheRussianAnarchists,Princeton1967;В.В.Комин,Анархизм
вРоссии,Калинин1969;С.H.Канев,Революцияианархизм...,Москва1987.
