Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
34
CzęśćI.Czymjestprowokacja?
Potoczne,popularnesłowo„podpucha”jestprzenośnymokreśleniemspecyficz-
nejprowokacji;określeniem,którewyrosłozeskojarzeńprzestrzennych.Nasuwasię
tunamyślnp.spuszczaniepsazesmyczy,abymiałbliżejdokiełbasy;dopuszczanie,
anawetzapraszaniekogośdostrefyniebezpiecznejlubzakazanej;wpajaniemuwra-
żenia,żeceljestjużwzasięguręki,żeznajdujesiębliżejobiektupożądanianiżwrze-
czywistości(„jużlisbyłwogródku,jużwitałsięzgąską”).
Podpuszczaćtoznaczynakłaniaćkogoś(zarównoreżyserowaniemsytuacji,
stwarzaniemokazjiitd.,jakiotwartązachętą,nawetnamowąiwyzwaniem)doczy-
nów,przedktórymisamzawahałbysię:bądźniechlubnych,niegodziwych,występ-
nych,będącychformalnymwykroczeniemlubprzestępstwem,bądźwkażdymrazie
nierozważnych,lekkomyślnych,ryzykownychdlaniegosamego.Jesttozachęcaniedo
czegoś,cowprawdziemożeuczynić,czegojednakczynićniepowinieniczegobyćmo-
żebędzieżałował,cowydajesięspełnieniemoczekiwań,marzeńlubjakichśobsesji,
okazujesięjednakniezaspokojeniem.
Wtympierwszymprzypadku(nakłanianiedoczynówspołecznienieakcepto-
wanych)podpuszczaniejestspokrewnionezpodżeganiemlubpodjudzaniem,aleztą
różnicą,żetugrasięnienanegatywnych(jakzłość,zawziętość,nienawiść),leczna
„pozytywnych”emocjach(np.napróżności,pysze,zachłanności);anaciskpołożony
jestnietylenałamanienormirygorówspołecznych(albozwykłychkonwenansów),
ilenazłamaniewłasnychzasadiświętychpostanowień,ślubów,przyrzeczeń,obietnic.
Wpraktycepodpuszczaniemożeoznaczaćjedenzdwóchkierunkówdziałania:
„popychanie”kogośkuczemuślub„przyciąganie”goczymś(wabienie,nęcenie,odwo-
ływaniesiędopoczuciaatrakcyjnościczegoślubkogoś,dowygłodzonychpotrzebitp.).
Objaśnianietakichbliskoznacznychsłówjak„podniecać”,„wabić”,„nęcić”,„ku-
sić”pominiemytupopierwszedlatego,żesądośćpowszechnieizgodnie(choćraczej
intuicyjnie)rozumiane,apodrugie–mechanizmnęcenia,kuszeniaitp.wielokrotnie
jeszczescharakteryzujemynaprzykładachzróżnychdziedzinludzkiejdziałalności.
*
Gdybyśmychcieliuznaćktóreśzprzytoczonychokreśleńzaoddająceistotępro-
wokacjilubwkażdymraziezanajbardziejreprezentatywnedlatejkategoriizjawisk,
byłobytorównoznacznezrozkojarzeniemkogoś,kto„zadrzewaminiewidzilasu”,
kto–jak„strasznimieszczanie”–widziwszystkooddzielnie.Wprawdziemodeleku-
szenia,„podrywu”,„podpuchy”czypodżegania(gdyżzatymiskrótamimyślowymi
kryjąsięokreślonemodelesytuacyjno-taktyczne)wielemówiąomechanizmieprowo-
kacji.Jednakjesttowiedza,którabezpośrednioprzydatnajesttylkodotypologii
prowokacji.Natomiastuchwycenieistotyzjawiska,przesłoniętejprzezróżnorodnefor-
my,wymagaanalizyporównawczejisyntezyopartejnaposzukiwaniuwspólnegomia-
nownikadlatejformalnejistrukturalnejróżnorodności.
