Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
19
być,jakłatwozauważyć,oddzieleniedoświadczeniamistycznegowtradycjiZacho-
duiWschodu.Oznaczato,żetakietypologiewprzeważającejczęściopartesąna
mistycechrześcijańskiejiwniewielkimstopniuprzydatnereligioznawstwuporów-
nawczemu.JakpiszeRobertSharf:„jeśliniektórzyteistyczniezorientowanimistycy
unikalibezpośredniomonistycznegojęzyka,tozpowodudoktrynalnychograniczeń
nakładanychprzezwyznawaneprzeznichdualistycznetradycje”56.Zauważyłtojuż
RudolfOtto,badającporównawczomistycyzmWschoduiZachodu,naprzykładzie
systemówŚankaryiMistrzaEckharta.Dochodzidownioskówprzeciwnychfilozofii
perennisHuxleya:„Doświadczeniemistyczne,mimodalekoposuniętychformal-
nychpodobieństw,możebyćróżnorodne.Osobliwieróżnamożebyćjegotreść.
Odmiennie,anawetcałkowicieprzeciwstawnemogąbyćnastrojeiuczuciapo-
ruszająceumysł”57.PrzyczymOttotakżedzielidoświadczeniamistycznenadwa
rodzaje.Sąto:
–mistykaogląduwewnętrznegozgłównymhasłem:tajemnadrogaprowadzido
wewnątrz;
–mistykaoglądujedności,mówiąca,żekażdaistotajestwszystkim,awszystko
jestjednym.
Odpoprzednikówróżnigobardzoważnakonstatacja,żetonieprawda,iżmistyka
Wschodujestwewnętrzna,aZachodujednocząca;zarównouŚankary,jakiuEc-
khartawystępująobaujęcia.Śankara,zjednejstrony,utożsamiaBrahmanazdo-
świadczeniemsat,zdrugiej–posługujesiępojęciemosobowegoIśwary.Eckhart
piszeoBoskościtożsamejzBytem(deitas=Esse),jakteżoBogu(Deus).Mistyka
wewnętrznakoncentrujesięnazasadziebrahman=atman,zewnętrznaekatwam
anupaśjati;ekata–dryszti„oglądujednościwobecwielościprzedmiotów”.Tedwie
drogiprzenikająsięwdoświadczeniumistycznymniezależnieodkultury,anawet
mogąwystępowaćwróżnymnasileniuwramachtegosamegodoświadczenia.
WswojejpierwszejpracypoświęconejdoświadczeniomosóbzażywającychLSD,
zatytułowanejObszarynieświadomości,StanislavGrofdostarczadanychpopierają-
cychpoglądOtta.Próbującrozwiązaćproblemrelacjimiędzyobuwspominanymi
wyżejdoświadczeniami,KosmicznejPustkiiUniwersalnegoUmysłu,zauważa,że
obasąpewnymietapamikrańcowychstadiówdoświadczenia,niewykluczającymi
sięwumysłachdoznających,przeciwnie,uzupełniająsiędoskonale.„Pustkazdaje
siębyćzapłodnionaformąUmysłu,asubtelneformyUmysłusądoświadczanejako
całkowiciepuste”58.
Jesttojednoznajbardziejprzejmującychitotalnychdoświadczeńobserwowanychwczasie
sesjiLSD.IdentyfikującsięzeświadomościąUniwersalnegoUmysłu,ludzieczują,żeobej-
mujądoświadczeniemcałośćistnienia.Czują,żesięgnęlirzeczywistościleżącejzawszystkimi
innymirzeczywistościamiistająwobliczunajwyższejiostatecznejzasadyreprezentującej
Bytjakotaki.Złudzeniamaterii,przestrzeniiczasu,podobniejaknieskończonaliczbainnych
subiektywnychrzeczywistości,zostającałkowicieprzekroczoneiostateczniezredukowanedo
56R.H.Sharf,Experience...,s.97.
57R.Otto,MistykaWschoduiZachodu,Warszawa1998,s.52.Krytyka,zob.F.Staal,Exploring
Mysticism,Berkeley1975,s.93–96.
58S.Grof,Obszarynieświadomości...,s.209.
