Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
22
potrafiąodtwarzaćzupełnienowewłaściwościprzedmiotowychsystemów,
obejmującenaprzykładfraktalnągeometrię,samopodobieństwoczyniezależ-
nośćzachowańodskaliczasowej[Mandelbrot1963].Nawiązującdomalarskiej
analogii,takstworzonyobrazniebędziemożedokładnymodwzorowaniem
oryginalnejsceny,alezatobędzieposiadałwłasnebogactwoszczegółów,wiernie
naśladującychrzeczywistecechycałejrodzinypodobnychkrajobrazów7.
Warunkimodelowaniazjawiskchaotycznychniesąjednaktakpomyślne,jak
mogłabypowyższametaforasugerować.Oilemożnawmodelubadaćobfitość
zachowańibogactwozłożoności,otyledużotrudniejodnieśćwynikiobserwacji
dokonkretnychprzypadkówrzeczywistych.EdwardLorenzzdawałsobieztego
sprawę,powątpiewającwmożliwośćformułowaniaodleglejszychprzewidywań
przyszłościnapodstawiemodelisystemówodeterministycznej,lecznieregularnej
dynamice[Lorenz1963].Długoterminoweprognozyobarczonewykładniczo
narastającymbłędembędąbowiemprzewidywaćlosypewnegohipotetycznego
systemu,anieautentycznegopierwowzoru.
Wtensposóbpowielustuleciachrozwojuwyrafinowanychmetodopisu
ianalizyzjawisknaukazostałapostawionaprzedpodstawowymproblemem.
Choćmożliwejestdokładnewyjaśnianiemechanizmówrządzącychprzebiegiem
procesów,tojednakniezawszemożnaprzewidzieć,doczegoonezbiegiemczasu
doprowadzą.Zastosowaniabadawczeiprognostycznenaukowychmodeliprze-
stająbyćnierozerwalne8,nadajączupełnienoweigłębszeznaczeniezwiązanemu
znurtemnaiwnegorealizmu[Meredyk2009]potocznemustereotypowigłoszą-
cemu,iżteorie„niesprawdzająsięwpraktyce”,któryodpowiadawpewnym
sensiebardziejformalnejrefleksjiorozbieżnościcelówteoriiipraktyki[Soko-
łowska2008]:niewkażdejsytuacjimożliwejestjednoczesneodgrywanieról
dociekającegobadaczaidziałającegopraktyka[Znaniecki1984].Pozwalato
równieżinaczejspojrzećnarelacjeteoriiipraktykiprzynajmniejwniektórych
obszarachnaukekonomicznychzperspektywywzajemnegouzupełnianiasię,lecz
iczęściowejodrębnościtychdwóchdomen[Czarniawska-Joerges1994].
7Niektórewłasnościsystemównieliniowychwręczsąpomocnetwórcymodeli,takjakdla
przykładuzdolnośćdosamodzielnegopodążaniawpobliżepunktówkrytycznych,wktórych
zachodząinteresująceigwałtowneprzejściapomiędzyróżnymireżimamidynamikisystemu[Bak,
TangiWiesenfeld1988].Osiągnięciestanukrytycznegoniewymaganawetprecyzyjnegodopaso-
wywaniaparametrówmodelu,ponieważsystemrobitoniejakozabadaczataksamo,jakdziejesię
towprzyrodzie:niepotrzebaspecjalnychzabiegów,bywywołaćlawinęwkopcupiaskuczyrozbić
szklanątaflę.
8Nieoznaczatojednak,żedeterministycznanieprzewidywalnośćmawyłączniewady,
przeciwnie,możnająwykorzystaćbardzopraktycznie.Naprzykładwspółczesnakryptografia
komputerowazapewniającabezpieczeństwoipoufnośćwtechnologiachinformatycznychopiera
sięwdużejmierzenatakiejwłaśnieniemożnościprzewidzeniaidopasowaniawzorcadoobserwo-
wanychzachowańsystemów[WołoszyniLula2000].
