Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wprowadzenie
Dekon¶ruktywizmwzbudziłgłośnysreciwzarównośrodowiskflo-
zofcnych,jakikrytycnoliterackich.Włoskiflozof,językoznawcaipisar
UmberoEco,zakładająci¶nieniendziełaotwarego”ijegokonkretyzacji,
cyliodcytywaniegozgodniezpoziomemintelektualnymdanegocytel-
nika,podkreślałznacenieintencjiautoradzieła,zgodniezktórąchciałby,
abyodcytanojetakanieinacej24.
Najnowszymiprądamiflozofcno-literackimi,któreobecniewywierają
znacącywpływnabadaniedziełaliterackiego,są:pragmatyzm,hi¶oryzm
orazszerokopojętebadaniakulturowe.Filozofapragmatycnanarodziłasię
w1906r.wrazzwykładamiamerykańskiegomyślicielaWilliamaJamesa
(1842-1910),opublikowanymiwpracyPragmatyzm,jednakdlaflozofioraz
literaturoznaw¶waXXw.nabrałaznaceniawpracachRichardaRory’ego
(ur.1930)iStanleyaFisha(ur.1938).Myślicielitychłącąna¶ępującetezy:
poznanierecywi¶ościje¶zarazemjejtworeniem,boniei¶niejeonanie-
zależnieodumysłuijęzyka.Wszy¶ko,comadlanassens,je¶naszymwy-
tworem,boniei¶niejeżadnatranscendentalnalubtranscendentnazasada,
którejodkryciegwarantowałobyabsolutnezrozumienieświata.Zrozumie-
niepow¶ajewokreślonychramach,wyznaconychprezsołecnązgodę
natematużytecnościpoznania.Poznaniezkoleiniereprezentujeświata
wjęzyku,lecpotrebyipragnieniajedno¶kicygrupy,którauzgadniaze
sobązasadyichuprawomocnienia.Ludzieposługująsięróżnymijęzykami,
więcpredmiotypoznaniaposiadająrozmaitesensy,zależneodtego,kto
iwjakichokolicnościachonichmówi.
Pragmatyzmza¶ępujedychotomiępodmiotowo-predmiotowąholi-
¶ycnązasadądoświadceniaiopisurecywi¶ości,bezktóregoanido-
świadcenie,anirecywi¶ośćniemająsensu.Je¶flozofąhi¶orycną,bo
nieuznajeuniwersalnych,pozbawionychkontek¶ujęzykówopisurecy-
wi¶ości,atakżepersektywicną,bokażdyopisje¶wytwaranywdanej
sytuacji,awięc¶ronnicy.Pragmatyzmje¶równieżflozofądoświadcal-
ną,boowarościjęzykaopisunie¶anowijegoadekwatnośćwobecfak-
tów,aleużytecnośćdlanowegodoświadcenia,atakżeinterpretacyjną,bo
każdyopisje¶ekserymentemzjęzykiem,anieosowaniemgotowych
reguł25.StanleyFishpisze:nLiteraturanieje¶esencjalną,leckonwencjo-
24
U.Eco,Oliteratureś,s.10-11.
25
Pragmatycyuważają,żeniei¶niejątek¶yliterackiesamewsobie,mieszcącejakąśprawdędoodkrycia:tek¶y
sązawszejużzinterpretowane,bonapisanojewjakiejśkonwencjiipodlegająinterpretacjiwgranicachwsól-
notyinterpretacyjnej.Interpretacjaje¶więcracjonalnymte¶owaniemznacenia,ograniconymzjednej¶rony
prezin¶ytucjęliteratury,mieszcącejkonwencjeiregułyinterpretowanychtek¶ów,azdrugiejprezwsólnotę
interpretacyjną,doktórejnależykażdyinterpretator.Siłainterpretacjileżyniewadekwatnościwobecpredmiotu,
lecwperswazyjnościdokonanegoopisu:odpowiadaonnierecywi¶ości,lecinnemuopisowi.Interpretacjaje¶
więcracejwynalezieniemnowegojęzyka(cyliredyskrypcją),wktórymmożnazmienićnaszesosobymówienia
37