Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
26
ProcesynarodotwórczenaWileńszczyźniejakoźródłokonfliktu
ośrodkiemmiejskimijedynymwgubernidużymmiastembyłooczywiś-
cieWilno.
NiepowodzeniaRosjiwIwojnieświatowejspowodowały,żewiększość
guberniwileńskiejznalazłasiępodokupacjąniemiecką.ZdobytenaRosji
ziemiepółnocno-wschodniepodlegałyniemieckiemuDowództwuArmii
Wschód(GebietdesOberbefehlshaberOsten—tzw.Ober-Ost).Obszar
Ober-Ostudzieliłsięwpoczątkowymokresienaokręgi:białostocki,gro-
dzieński,kurlandzki,litewski,suwalskiiwileński.W1916rokupołączono
dwaostatnieokręgi.ZazgodąokupacyjnychwładzniemieckichWilno
stałosięsiedzibąRadyLitewskiej(LietuvosTaryba)—organu,którysta-
nowiłzaczątekbudowynarodowegopaństwalitewskiego,pozostającego
wmyślzałożeńwzwiązkuzNiemcami.Zawarcietraktatubrzeskiegomię-
dzyNiemcamiiRosjąbolszewickąwmarcu1918rokumiałoprzesądzić
outrwaleniupodziałuziemguberniwileńskiej.(Granicabrzeskaprzesu-
niętazostałanazachódwstosunkudoliniifrontuzkońca1917roku).Po
wschodniejstroniewytyczonejwBrześciuliniiznalazłysiętakieośrodki
gubernikowieńskiej,jakBrasławiWidze,awguberniwileńskiej:Dzisna,
Postawy,Smorgonie,Oszmiana,Wilejka,Wołożyn.KlęskaNiemiecna
fronciezachodnimoznaczałaupadekporozumieńbrzeskich.
Dwuszczeblowaświadomość
Postępującapozawarciuuniikulturalnapolonizacjawarstwwyższych
ipolskicharakterKościołakatolickiegowRzeczypospolitejzaowocowały
ukształtowaniemsięnaziemiachWielkiegoKsięstwaLitewskiego,przede
wszystkimwśródprzedstawicielistanuszlacheckiego,świadomościdwu-
szczeblowej(genteLithuani/RutheninationePoloni)6.Funkcjonowanie
demokracjiszlacheckiej,aletakżeznacznarolamagnatówlitewskichwe
wspólnympaństwiesprzyjałypodtrzymywaniuwśródpolonizującychsię
kulturowowarstwwyższychświadomościhistorycznejtradycjiziemlitew-
sko-białoruskich,przyjednoczesnejakceptacjiwspólnotypolitycznejRze-
czypospolitej7.
6J.Bardach:
OświadomościnarodowejPolakównaLitwieiBiałorusi
wXIX1XXwieku.W:Idem:Odawnej...,s.201—211.
7JanJurkiewicz,wskazującnacechującyśrodowiskoziemiańskiepodwójnypatrio-
tyzm:polski,ajednocześnielitewskibądźbiałoruski,zwracauwagę,żeczęśćziemian,dla
silniejszegopodkreśleniazwiązkuzludem,szukałajeszczeinnychokreśleń:nStarolitwini",
