Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.Pojęcierolispołecznejwsocjologii
19
DObejmującpozycjęspołeczną,jednostkastajesiępostaciąwdramacie
napisanymprzezspołeczeństwo,wktórymżyje.Wrazzobjęciemkażdej
pozycjispołeczeństwowręczajednostcerolędozagrania.Towłaśnieprzez
pozycjęirolę,dwakonceptualnierozróżnialnefakty-jednostkaispołe-
czeństwo-zapośredniczone;itowkategoriachtychdwóchpojęćopi-
sujemy»homosociologicus«,człowiekasocjologicznego,podstawową
jednostkęanalizysocjologicznej”12.
Nakształtdanejrolispołecznejwpływająprzypisanejejzachowania
nakazane,zachowaniazakazaneorazelementnazywanymarginesem
swobody.Poszczególneroleróżniąsięszerokościąmarginesuswobody,
ponieważscenariuszejednychpozycjipozostawiająmniejmiejscana
improwizacjeniżschematyinnych.Wpływająnatotakżestrukturalne
właściwościżyciawgrupie.DPewienstopieńswobodywspełnianiuocze-
kiwańzwiązanychzroląistniejewewszystkichgrupach.Koniecznośćnie-
ustannegospełnianiaściśleokreślonychwymagańrolibezpewnejswobo-
dyodchyleńwywoływałabypoczucieniedostatkutolerancjidlaróżnic
indywidualnychorazwymogówsytuacyjnych(…).Jeślistrukturagrupy
zapewniapełnąkontrolępoczynańjednostek,tonawettolerowaneodchy-
leniaodścisłejliteryprzypisanychwymogówrolibędąpsychologicznie
kosztowne.Członkowiegrupymuszązatemzakażdymrazemdecydować,
jakdaleko-nieściągającnasiebiesankcjikarnych-odejśćmogąod
norm13.Oczekiwaniawobecroliisankcjeznimizwiązanenieprzez
całyczasustaloneijakwszystko,comaspołecznycharakter,mogąbyć
przekształcanewwynikuzmianwzachowaniachiopiniachludzi14.
Wspołeczeństwachtradycyjnychroleokreślanezwyklejednoznacz-
nieiwzajemniezintegrowane.Jednakwspołeczeństwachzłożonych,
jednarolastajesięczęstoroląkluczową,narzucającąsposóbpostrze-
ganiajednostkiprzezinnychiprzezjejpryzmatpostrzegasięinnerole
pełnioneprzezdanąosobę15.
12R.Dahrendorf:Homosociologicus.Ohistorii,znaczeniuigranicachkategoriiroli
społecznej,[w:]P
.Sztompka,M.Kucia(red.):Socjologia.Lektury,Kraków:Wydawnictwo
Znak,2006,s.311.
13R.Merton:Teoriasocjologiczna…,op.cit.,s.388.
14R.Dahrendorf:Grupyodniesieniaiprzypisywanieról,[w:]P
.Sztompka,M.Kucia
(red.):Socjologia…,op.cit.,s.546.
15M.Łoś:DRolespołeczne”wnowejroli…,op.cit.,s.130.