Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Rozdział1
nicwspólnegozorientacjąProtagorasa,którypostrzegałpaństwonie
jakotyranięwartości,leczjakozbiórkształcącychsięizdyscyplinowa-
nychjednostekwspółodpowiedzialnychzaprawo.Jegooptymistyczna
intuicjadotyczącaprzeszłościbyłajednocześniepozytywnąoceną
teraźniejszości.Platonnatomiastprzeszłośćiterażniejszośćoceniał
negatywnieidlategoPopperuważagozatwórcęhistorycystycznej
koncepcjiupadkuspołeczeństwa,którąpóźniejrozwinęliRousseau
iMarks45(trzebajednakprzyznać,żewzupełnieróżnysposób).Po-
nadtoniewątpliwietoplatońskieprzekonanieonegatywnejewolucji
ludzkości,typowezresztądlawielufilozofówipisarzyantyku,stałosię
pierwowzoremkonserwatywnejpochwałyprzeszłości,którapojawia
sięjakopotocznymotywzachowawczejmyślispołeczno-politycznejwe
wszystkichepokach.
Prawdopodobnejest,żewdemokratycznychAtenachPlatońskadok-
trynahistorycznegoregresuczłowiekabyłafilozoficznąreakcjąwobec
poglądówodmiennych,głoszącychewolucjęludziwkierunkupozytyw-
niepojmowanejcywilizacji46.JeżelichodzioProtagorasa,towidaćwy-
raźnie,żeukazanaprzezniegoewolucjadoświadczeniaspołecznego
isprawnościpolitycznejczłowiekadoprowadziławnaturalnysposóbdo
takiejegzystencjipaństwowej,jakądostrzegałonwpraworządnościde-
mokracjiateńskiej.RównieżHerodot47iTukidydes48dostrzegaliwyraź-
nąewolucjępaństwaateńskiegowkierunkuustrojuopartegonaprawie,
wolnościirówności-obajkojarzyliwzrostpotęgiAtenzrozwojempraw
demokratycznych,azatemutychhistorykównależyszukaćarchetypu
pojęciarozwojuspołecznego,którejestistotnymelementempostrzega-
niaświatawobecnychczasach.DlategoopowieśćProtagorasaniektórzy
45
Zob.Popper(2006,s.62in.;por.s.57-67ipassim).Havelock(1957,ana-
lizanas.52-72,rozdz.HistoryasProgress)przekonującodowodzi,żetegotypu
Dliberalna”orientacjapojawiasięwówczesnejpoezjitragicznej,która,jakwiemy,
miaławażnywymiarspołeczny.JakoprzykładypodajePrometeuszaSkowanegoAjschy-
losaiAntygonęSofoklesa,awięcsztuki,którychrangaiznaczeniedlarozwojukul-
turyateńskiejbyłyogromne,międzyinnymiztegopowodu,żeproblematykawnich
poruszonamiaładoniosłeznaczeniespołeczne,atymsamympolityczne.Por.Edel-
stein(1967).
46
47
48
Zob.Platon,Protagoras323a-c.
Zob.np.V
Zob.II,36-37.
,78.
