Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
20
PRZEGLĄDFORMACJICZASOWNIKOWYCH
Czasowniknatomiastdotknąćodprawdopodobnieniedokonanegowstaro-
polszczyźnietknąć(tosamoznaczenie)stanowiprzykładzacieraniasięgrani-
cymiędzyfunkcjąaspektowąakategorialnąprzedrostka.
Oczywiście,śladówfunkcjiprzestrzennejprefiksudo-doszukaćsięteżmo-
żemywinnychformacjach,którychznaczeniazbudowanezostałynametafo-
rzeprzestrzennej:doczyść(dojśćdojakiegośmiejscaczytając;,dowieść(wyka-
zaćprawdziwośćtwierdzenia;:Jakojatowiem,iżeJanJankniedowiódłna
kmieciaWojciecha000ozbicieŚwiętosławazWolej1475ZapWarsznr1393.
Zfunkcjąprzestrzennązwiązanejestznaczenieczasowewprowadzane
przezdo-.Chodziowartość:(osiągnięciegranicykońcowej;.Formacjetakie
albowskazująnaczastrwaniadanejakcjizzaznaczeniemjejkońcaalbona
samozakończenieakcji,doprowadzeniejejdokresu4,cozbliżajedoderywa-
tówtypowoaspektowychiczasemtrudnojednoznacznieorzec,czymamyrze-
czywiściedoczynieniazfunkcjąkategorialnąprzedrostka.Takdziejesięnp.
wprzypadkuformacjidokonać(skończyć,położyćkres,dopełnić;<konać,por.
np.DokonałysąsięksięgiwtoreświętejBrygidyXVmed.MPKJV428.
Wspomnianąfunkcjęczasowąodnajdujemywczasownikach,takichjak:
dobydlić(dożyć;:JakoHelenamiaławianowRadzikowieiwniemdośmirci
dobydliła(000)ZapWarsznr1124,dochować,dociągnąć:dokończyć;,dodzielić
(dokończyćdzielenia;:Świadczę,eżWichnaślubiłaStanisławowitrzeciączęść
dziedzinyipoczęładzielićiniedodzieliładokońca1405HubeZb122;domówić
(dokończyćmówić;:AniedociągnąłmiłyKrystustegosłowadomówić,ażeJu-
daszpojdziezwielikątłuszcząŻydowirycerzowRozm612,doradzić(dopro-
wadzićdokońcaobrady’,dosądzić(doprowadzićsprawęsądowądokońca;,do-
siedzieć,dosłuchać:Dosłuchawszybożejsłużbyotpoczątkadopożegnaniaca
1420RXXIV81,douczyć(dobrze(się)nauczyć;.
Wczęściformacjitegotypuwytwarzasięznaczenie–któremoglibyśmy
nazwaćogólnie–osiągnięciemrezultatuczynności,zob.np.takieczasowni-
ki,jakdouczyć,doróść,wktórychwidzimywskazanienietylenakoniecakcji,
ilenajejrezultat.Tuwymienićtrzebabyłobyteżtakieczasowniki,jak:doci-
snąć(uzyskać,zdobyć;,doczekać,dofołdrować(wygrać,wyprocesować,dopro-
wadzićprocesdokońca;,doigrać(wygrać;,dojadać(jeśćdosytości;:(000)mier-
nieżyć,niedojadać,nieupijaćsięcaJAX383;domówićwznaczeniu(umówić
się,ustalić;:Czcienieotem,jakoŻydowieWielikąŚrodąkonieczniedomówili,
iżemieliubićmiłegoJezusaRozm507,dosłużyćsię:(000)iżbysiędokrolewstwa
niebieskiegodosłużyliXVex.SKJI148,dożdać(doczekaćsię;:Odpowiedział
anioł:Znamjato,znamja,iżeśzdrowakrólewnaipełnamiłości,aletwojami-
łośćżałościwielikiedożdałaRozm495,czyczęściowojużzleksykalizowane
dojąć(osiągnąć;,doliczyć0Omawianeznaczeniewynikazresztąbezpośrednio
zpodstawowegoznaczeniaprefiksudo-,zewskazanianakońcowągranicęza-
równoprzestrzenną,jakiczasowączynności.
4H.Wróbeldzieliteformacjenadwiegrupy:naczasownikioznaczeniutermina-
tywnymilimitywnym.Zob.H.Wróbel,Współczesneistaropolskieczasownikizprzed-
rostkiemdo-,w:Opusculapolono-slavica,Wrocław1979,s.420.
