Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
A.Witkowska,R.Przybylski,Romantyzm,Warszawa2007
ISBN978-83-01-13848-6,©byWNPWN2007
R.Przybylski.Cz1.Klasycyzmisentymentalizmpotrzecimrozbiorze
42
Poupadkupaństwapostawatakanadalbyłaatrakcyjnairzeczywiście,dała
osobieznać,aleniecopóźniejwsferzepublicystykipolitycznej.Rokoko,
chociażstarałosięniemoralizować,tojednakwychowałonaszychpisarzy,
przynajmniejniektórych,dotrudnegożyciawniewoli,którewymagało
trzeźwegoiodważnegospojrzenia.Wgruncierzeczyjednakrokokozaczęło
terazostrzegaćpisarzyprzedredukcjąliteraturydoobowiązkówpatriotycznych.
Ostrzeżenietopojawiałosiębardzorzadko,aleprzecieżtymbardziejbyło
cenne.Toprzypomnienie,żeżyciaczłowiekaniemożnapodporządkować
jedynieojczyźnie—nawetjeślijestonawniebezpieczeństwie—miało
ogromneznaczenie.
Wpotocznejświadomościliterackiejrokokopozostałojednakjakbystraż-
nikiemprawado„rozkoszowaniasiępięknem”imaestriąpoetycką,prawado
zabawywliteraturę.Toteżprzezdośćdługiczas,ażdopowstanialistopadowego
wr.1830,różnipoecidrugorzędniidziesięciorzędniuprawialigatunki,które
należaływówczasdorokokowej„poezjiulotnej”.Wtomiewydanymw1818
rokuprzezwierszopisaukrywającegosiępodkryptonimemT.S.—używałgo
TeodozySierociński(1789–1857)—obokfragmentuepicznegoOnieszczęś-
liwościachojczyznyzaJanaKazimierza,przypominającegodumęsentymentalną,
obokPochwałyrządówAleksandraI,nibytoklasycznejody,znajdziemy
typowedlarokokaanakreontyki,czyli—jakpisałautorwewstępieDo
czytelnika—„piosnkiwesołe”,wktórych„tchniewkażdym,żetakpowiem
słowieułudamiłościitawesołalekkość,cosiępoczynazupojeńnektaremsyna
Semeli”.Tobyłaówczesna„poezjaczysta”.Nawetniektórzypoeciromantyczni,
zwłaszczażyjącynaprowincji,tacyjakSewerynGoszczyński,niegardzilina
początkurokokowymitrioletami,którenajwyraźniejtraktowanebyłyjako
wdzięcznazabawaliteracka.
Sentymentalizmzkoleibyłbardzospecyficznąreakcjąnaideałypropagowane
przezoświeceniowyracjonalizm.Wniemniejszymstopniustanowiłsprzeciw
wobecwartościwypływającychzapologiioświeceniowegouniwersalizmu.
Ceniłto,cojednostkowe,partykularne,anawetregionalne.Skupiłsięwięcna
podmiociepoznającymświat.Nieinteresowałgoczłowiekoglądanywświetle
swoichzwiązkówzuniwersalnymiideami,leczczłowiekposzczególny,
odczuwającykonkretneiwłasneotoczenie.Sentymentalizm,którypostrzeżenia
irozmyślaniamiałzajedyneźródłodoświadczeniaiwiedzy,skupiałsię
głównienażyciuwewnętrznymczłowieka.Stądbrałosięjegoszczególne
zaciekawienieindywidualnymiuczuciami,konfliktamiduchowymi,zawiłościami
sumienia,ambiwalencjąuczuć,kruchymświatemwartości.Wgruncierzeczy
byłatopróbazgłębienianaturyludzkiej,którejzamiastw„mózgu”zaczęto
szukaćw„sercu”.Sentymentalizmbyłjednocześniewielkąkrytykącywilizacji,
którąoskarżonowówczasofałsz.Twierdził,żezbudowanojąnawartościach
