Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
LazarusaiFolkmanpoznawczo-transakcyjnyparadygmatstresu...
31
Badaczestresuuważają,żejesttoaktywnośćospecyficznychdlasytuacji
stresowejwłaściwościach,poszukująjejswoistychuwarunkowańorazpra-
widłowościkierującychjejprzebiegiem.Taaktywnośćokreślanajestjako
radzeniesobiezestresem(coping).Jestonanieodłącznąskładowązjawi-
skastresupsychologicznego,podobniejakocenapoznawczaiemocje(por.
Strelau,1996,s.95).
Podobniejakwieleinnychpodstawowychpojęćpsychologicznych,po-
jęcieradzeniasobiemaróżneujęcia,aledefinicjaLazarusaiFolkman,sfor-
mułowanaprawie30lattemu,weszładonrepertuaruklasycznego”inadal
jestnajczęściejcytowanawpracachpsychologicznych.LazarusiFolkman
określająradzeniesobiejako:
Stalezmieniającesiępoznawczeibehawioralnewysiłki(efforts),mającenacelu
opanowanie(tomanage)określonychzewnętrznychiwewnętrznychwymagań,
ocenianychprzezosobęjakoobciążającelubprzekraczającejejzasoby(1984,
s.141).
Wtymujęciuradzeniesobiejestciągiemwysiłków,podejmowanych
wwynikuokreślonejocenysytuacji(odpowiadającejdefiniowaniustresu
przezautorów).Wartozauważyć,żejestonotraktowanejakocelowaforma
aktywności,chociażtencelniemusibyćuświadamiany.Nawykowalubod-
ruchowaaktywność,pojawiającasięwobliczustresuautomatycznieiniewią-
żącasięzwysiłkiem,niejesttraktowanajakoradzeniesobie.Przedmiotem
kontrowersjijestnatomiastmiejscemechanizmówobronnychwkoncepcjach
radzeniasobie.JakiejeststanowiskowtejkwestiiLazarusaiFolkman?
Wedługtychautorów,nietylkocelradzeniasobieniemusibyćuświa-
domiony,aletakżeinicjującajeocenasytuacjiniemusibyćrealistyczna.
Pozwalatonauznaniemechanizmówobronnych,upodstawktórychleżynie-
świadomezniekształcenierzeczywistości,zaformęradzeniasobie.Autorzy
przypisujązresztątymmechanizmomważnąfunkcjęadaptacyjną,zwłasz-
czawsytuacjachstresowychniedającychsiękontrolowaćiwpoczątkowych
fazachdziałaniastresora.
Radzeniesobiekontynuowanejestdomomenturozwiązaniasytuacji
stresowej.Innymisłowy,trwatakdługo,jakdługotrwatasytuacja.Rozcią-
gnięciewczasieorazzmiennośćprzebiegu(nstalezmieniającesięwysiłki”)
decydująotym,żeradzeniesobiemacharakterprocesu.Transakcjastresowa
obejmujezatemtrzyprocesy:procesocenypoznawczej,procesemocjonalny
iprocesradzeniasobie.Międzytymiprocesamizachodząokreślonezależ-
ności.Wdużymuproszczeniu,możnajezrekonstruowaćwpostacimodelu
przedstawionegonarycinie1.2.