Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Teoretyczneimetodologicznepodstawypsychologiiklinicznej
go.Przydajesięonszczególniewówczas,gdypsy-
chologklinicznyjestzainteresowanypromocją
zdrowiaizapobieganiempatologii.Modeltenjest
teżważnywsytuacjichoroby,gdychcemylepiej
poznaćprocesyzdrowienia.Topodejściewyko-
rzystujesiętakżewciężkimstaniechoroby,gdy
przyczynoweleczeniesomatycznejestniemożli-
we.Wówczasużytecznajestwiedzaopsychicz-
nychiduchowychzasobachczłowiekaijegośro-
dowiska,którewarunkują,jakwiadomo,poziom
jakościżyciawchorobieizmniejszającierpienie
człowieka,coznajdujezastosowaniewopiece
paliatywnejihospicyjnej.Poszukujesięwówczas
siłdowalkizchorobązawartychwuogólnionych
zasobachodpornościowychczłowieka:biologicz-
nych,psychicznychispołeczno-kulturowych,
orazokreślasiłęmetazasobówzwłaszczawoli
życiazawartejwkomponenciepoczuciakohe-
rencji,jakimjestpoczuciesensowności.
Koncepcjakomplementarnościsprawdzasię
jednak,gdyanaliziepoddajesiępostępowanie
psychologaklinicznegoizespołuopiekizdrowot-
nej.Niemniejwydajesię,żetrudnozastosować
wtychsytuacjachmyśleniedymensjonalnena
wymiarzeUzdrowie–choroba”iuznaćmechani-
zmypatopsychologicznezajakościowoodpowia-
dającemechanizmomsalutogenetycznym(por.
Sęk,2008b,s.51–52).
2.3.4.Czymożliwajestintegracja
isyntezapodejścia
patogenetycznego
isalutogenetycznego?
Próbyintegracjiobutychpodejśćpodejmowano
wanalizachteoretycznychodpoczątkuXXIw.
(por.CierpiałkowskaiSęk,2002,s.181);stwier-
dzonoteż,żekoncentracjanakrańcachwymiaru
Uzdrowie–choroba”możeprowadzićdoszkodli-
wychograniczeń.Takimzagrożeniemmożebyć
m.in.przesadneskupieniesięnapromowaniu
zachowańzdrowotnych.Zestosowaniarestryk-
cyjnejdietymożewyniknąćpatologiaodżywia-
nia.Natomiastpsychologkoncentrującysięna
patogenachmożepominąćcałkowiciepotencjały
izasobyzdrowotne,coograniczadziałaniena
rzeczwzmacnianiapozytywnegozdrowiaido-
brostanu.Problempoleganatym,jaktworzyć
podstawydomyśleniaorównoczesnymdziała-
46[[[
niuczynnikówpatogenetycznychisalutogene-
tycznych.
NawiązującdokoncepcjiAntonovsky’ego
(1979,1987)natematpoziomudobrostanu,
możnarozważaćrelacjemiędzysalutogenezą
apatogeneząnawymiarzedobrostanuichoroby
odczuwanejsubiektywnie(illness–wellnessconti-
nuum).ZdaniemEdwardaSarafino(2006)subiek-
tywnepodejściedozdrowiaichorobyumożliwia
zastosowaniemyśleniailościowego.Przedstawił
on(tamże,s.4–5)zobiektywizowanewskaźniki
charakterystycznedlaprzeciętnegodobrostanu
iwskaźnikiprawejstronykontinuumtypowedla
podwyższonegoiwysokiegodobrostanu,upod-
łożaktóregotkwiączynnikibiologiczne,psycho-
logiczne(wtymstylżycia)ispołeczno-kulturo-
we.Lewastronakontinuumobejmujeróżne
stopnieobniżonegodobrostanu,stanchoroby
igłębokiezaburzeniefunkcjiorganizmu,ażdo
stanuterminalnego.Postronieobniżonegodo-
brostanustwierdzasiędeficytzasobówiduże
nasilenieczynnikówryzyka;postroniepod-
wyższonegodobrostanuwystępujeodwrotny
układ–rozbudowanezasobyiniskipoziomryzy-
kazdrowotnego.
Stanychorobowecechująsięjednaknietylko
deficytempotencjałówzdrowotnych,lecztakże
stanemjakościowozmienionychstrukturifunk-
cjiorganizmu,upodłożaktórychstwierdzasię
działanieróżnychczynnikówuszkadzających,
chorobotwórczych.Analizastanówchorobowych
powinnawięcuwzględniaćtakżeobszernąibar-
dzoanalitycznąwiedzęorodzajachchorób.
Dobrezdrowieiróżnepoziomydobrostanu
analizujesię,akcentujączjawiskapsychiczne,ta-
kiejakpozytywneemocje,różnezasobykluczo-
we,np.poczuciekoherencji(Sęk2012),izasoby
konkretne,np.poczuciekompetencjiemocjonal-
nejczyspołecznej.
Niewydajesięwięc,żeintegracjępato-isalu-
togenezymożnaprzedstawićnajednymwymia-
rze.Zależnościtesąbardziejzłożone.Próbę
uwzględnieniapostroniepatogenetycznejczyn-
nikówryzyka,wtympodatnościnazaburzenia,
apostroniesalutogenetycznej–czynników
ochronnychizasobówodpornościowychpodjęto,
wykorzystująciuzupełniającmodelUpodatność–
stres”oodporność(CierpiałkowskaiSęk,2002).
Tensposóbbardziejzłożonegopodejściaprzed-
stawiononarycinie2.2.
Wpodejściutympsychologklinicznyjest
wswoimmyśleniuuwrażliwionyzarównona
