Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
2
AleksandraKroemeke
Wprowadzenie
Zawałmięśniasercowegoizwiązanaznimrekonwalescencja–jakkażdasytuacja
choroby–stanowiąnaturalnąsytuacjętrudnąiuważanesązasilneŹródłostresu.
Wymagajązatempodejmowaniatakichaktywnościidziałań,któreskuteczniezmi-
nimalizująnapięciewefekcieprzezwyciężeniaczyrozwiązaniatejtrudnejdlapod-
miotusytuacji.Testalezmieniającesięwczasiewysiłkiistaraniajednostki,po-
dejmowanezarównowsferzepoznawczej,jakteżbehawioralnej,określasię
mianemradzeniasobiezestresem(
coping;
za:Heszen-Niejodek,2000).Powyższa
definicjaradzeniasobiepochodziznajpopularniejszejteoriistresuiradzeniasobie
znimR.Lazarusa(1993a).Stresdefiniowanyjesttujako„określonarelacjapomię-
dzyosobąaotoczeniem,któraocenianajestprzezosobęjakoobciążającalubprze-
kraczającajejzasobyizagrażającajejdobrostanowi”(Lazarus,Folkman,1984,
s.19;tłum.za:Heszen-Niejodek,2000,s.470).Stresującycharakterdanejtrans-
akcjiokreślajądwapodstawoweprocesy:ocenapoznawczairadzeniesobie.Zgod-
niezteorią,poznawczaocenasytuacjipoprzedzawczasiepodejmowaniewysiłków
zaradczychprzezpodmiot.Przebiegaktywnościzaradczejjestzatemdziałaniem
celowym,zależyodkontekstusytuacyjnego,atakżecechujegostadialnośćidyna-
mika–maprocesualnycharakter(Lazarus,1993a).Wedługautorateoriiradzenie
sobiezestresemspełniadwiefunkcje:zorientowanąnaproblem–służącąrozwią-
zaniusytuacjitrudnejorazzorientowanąnaemocje–służącązmniejszeniunapię-
ciaemocjonalnego.Rezultatyprocesuradzeniasobie,obejmującedobrostanpsy-
chicznyjednostki,jejpoziomzdrowiasomatycznegoorazfunkcjonowania
społecznego,uważanesązawskaŹnikiefektywnościradzeniasobieiświadczą
oprzystosowaniupodmiotudowydarzeniakrytycznego(tamże).
Zsytuacjątrudnąiprocesemradzeniasobienierozerwalniezwiązanesąemo-
cje.Zjawiskaafektywnestałysięnawetcentralnympunktemzainteresowań
wostatnichpracachLazarusa(1991,1993b).Pomimoakcentowaniastanówemo-
cjonalnychtowarzyszącychtransakcjistresowej,Lazaruspozostałwiernypoznaw-
czemupodejściuwpsychologii(emocjewypływajązocenypoznawczej).Wnikliwa
analizapracLazarusawskazuje,iżwprocesieradzeniasobiezestresemmamydo
czynieniazdwomarodzajamiemocji,występującymiwróżnymczasie.Emocjepo-
jawiająsięnaetapiepercepcjisytuacjijakoodzwierciedlenieocenypoznawczej,
jednakichfunkcjamotywującaipobudzającadoaktywnościzaradczejniejest
przezLazarusajasnoiprecyzyjnieokreślona(conajprawdopodobniejwynikało
zdeterminizmupoznawczegotegoautora).Zdrugiejstrony,emocjejawiąsięjako
rezultatradzeniasobie,anieodwrotnie(radzeniesobiejestwszakżeprocesemce-
lowym,aniereaktywnym)iuważanesązawskaŹnikjegoefektywności.Toujęcie
zjawiskemocjonalnychwydajesiębliższeLazarusowi.Zarównoonsam,jakijego
kontynuatorzykoncentrująsięzazwyczajnaemocjonalnychrezultatachprocesu
radzeniasobiezestresem.
