Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
przestrzenie
StefanBednarek
komentarzenatematwykorzystaniaprzezprezydentaWładimiraPutinawydarzeńsprzed
prawie400latdlawsparciagłębokozranionejpoupadkuimperiumsowieckiegorosyjskiej
dumynarodowej.Zwracanouwagęnasąsiedztwodat:upamiętniającyrewolucjębolsze-
wickąiwolnyodpracywokresiekomunistycznymdzień7listopadazostałzastąpiony
świętemtrzydniwcześniejszym–boRosjanie„przywyklijużdojesiennegoświętowania”.
Podkreślanoteżantypolskiwydźwięktejdecyzji.Jakiekolwiekbyłymotywyustanowienia
tegoświętaijakiekolwiekbieżącepożytkipolitycznemiałoonoprzynieść,trzebazauwa-
żyć,żeniebyłatodecyzjaarbitralnaipozbawionauzasadnień–nietylehistorycznych,bo
tebyłyoczywiste,aczkolwiekwiedzaonichjestwspołeczeństwierosyjskimdośćskąpa8,
ilewłaśnieodwołującychsiędopamięcikulturowej.Dzień4listopadabyłod1649roku
świętempaństwowymustanowionymprzezAleksandraIiobowiązującymdorewolucji
1917roku.ByłototeżświętoMatkiBoskiejKazańskiej–cudownejikony,któraodegrać
miałaznaczącąrolęwwyzwoleniuMoskwyw1612rokuiwzakończeniuokresusmuty.
TenwizerunekMatkiBoskiejijegodziejesąszczególnymmnemotoposemwkulturzero-
syjskiej,począwszyodjegoodnalezieniaprzezdziesięcioletniądziewczynkęwspalonej
cerkwiwKazaniu,poprzezcudowneuzdrowienia,doktórychsięprzyczynił,setkijegoko-
piirozsianychwcerkwiachcałejRosjiizaginięcieoryginału,zburzenieprzezbolszewików
cerkwiMatkiBoskiejKazańskiejnaplacuCzerwonymwMoskwieikilkakrotnenieudane
próbywybudowaniawtymmiejscuinnych,świeckichobiektów,naszczególnymorędow-
nictwieikonywnajnowszychdziejachRosjiiwreligijnymodrodzeniupoupadkukomu-
nizmuskończywszy9.Niemachybawdziejachkulturyrosyjskiejwyrazistszegosymbolu
religijnejinarodowejspoistości.Abyjednaktensymbolmógłpełnićswefunkcje,musiał
zostaćwypełnionytreściamiisensaminiesionymiwmnemotopicerozlicznychtekstówkul-
tury(wlegendach,obrazach,pieśniach,rytuałachetc.).
Termin„mnemotopos”,choćsporadycznieużywany,nieznalazłdotychczasszersze-
gozastosowaniajakokategoriabadawczaaniteżniezostałwystarczającozdefiniowany10.
Wjęzykupolskiejhumanistykiniemalnieobecny,bywasporadycznieużywanywinnych
krajach,przywołujegoteżwswymsłynnymdzieleJanAssmann,powołującsięnaostatnią
pracęMaurice,aHalbwachsaLatopographielégendairedesÉvangilesenTerresainte(Pa-
ris1941).TamautorSpołecznychrampamięcinazywamnemotoposem„topograficznytekst
pamięcikulturowej”,czyliintensywnienasyconysymbolicznymitreściami„świętykrajo-
braz”,jaknaprzykładprzestrzeństarożytnegoRzymu–kolebkiimperium,lubPalestyny
jakomiejscanarodzinreligiichrześcijańskiej11.Wgruncierzeczyjesttochybazbliżonydo
koncepcjiNorysposóbpojmowania„miejscpamięci”,choćwprzypadkuHalbwachsow-
8
W2009r.tylko16%Rosjanwiedziało,jakieświętoobchodzisię4listopada,a5%wiecokolwiekoobecności
wojskpolskichnaKremlu.Za:http://histmag.org/?id=3641(datadostępu:4.11.2009).
9
NatematroliMatkiBoskiejKazańskiejwocaleniuRosjipodczastzw.WielkiejWojnyOjczyźnianej:
http://ww.rusich1.ru/publ/112-1-0-514(datadostępu:16.06.2012).
10
Dziejepojęcia„mnemotopos”orazpróbęjegokonceptualizacjiprzedstawionow:S.Bednarek,Mnemotopika
polska,w:Pamięćjakokategoriarzeczywistościkulturowej,red.J.Adamowski,M.Wójcicki,Wydawnictwo
11
UMCS,Lublin(wdruku).
J.Assmann,op.cit.,s.75–76.
8
Mnemotoposy.Słowowstępne
PRZEGLĄDKULTUROZNAWCZY
Wybórtekstówzroku2012,częśćA
