Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
RozdziałII.Historiaodpowiedzialnościkarnej-jejzałożeniaisposobyrealizacji
41
ustawie,jakiwzakresiekarnieznanychustawie.Procestenniebyłpoddanykontroli
społecznej.Prawotwórczycharakterorzecznictwasądówwsystemiekontynentalnym
byłzgołainnyniżwanglosaskimcommonlaw,gdziewwymiarzesprawiedliwości
uczestniczyliobywatele,anadtozacząłsięrozwijaćmodelprawaprecedensowego.
Wczasachoświeceniaarbitralnośćstałasięjednymznajbardziejsurowokrytykowa-
nychelementówprawnokarnegostatusquo.ZasprawąWolteragłośnestałysięhistorie
osóbniewinnieskazanych.Najczęściejskazaniatebyływynikiembłędówsądowych,
zdarzałysięjednakrównieżprzypadkiarbitralnychwyroków,wtymmotywowanych
nietolerancjąreligijną.Popularnośćzyskiwaławięcideaokreśleniawustawiezarówno
czynówzabronionych,jakikar.MonteskiuszwswymdzieleOduchuprawwyprowa-
dzałideęzkoncepcjitrójpodziałuwładzy,awięczprzesłanekustrojowych.Chodziło
orozdzieleniefunkcjiprawodawcyisędziego.Istotnebyłoteżto,żewwarunkachwładzy
ustawodawczejsprawowanejprzezparlamenttospołeczeństwopoprzezswychprzed-
stawicielidecydowałobyotym,cojestczynemzabronionympodgroźbąkary.Cesare
Beccarianajdobitniejakcentowałnatomiastpotrzebębezpieczeństwaprawnokarnego,
ochronyprzedarbitralnością.Ustawoweokreślenieczynówzabronionychikarmiało
gwarantowaćczłowiekowi,żeniespotkagokarakryminalna,oileniepopełniczynu,
którywcześniej-wyraźnieiwsposóbzrozumiały-zostałopisanywustawie.
Zasadaokreślonościmadlaprawakarnegocharakterfundamentalny.Wyrażana
jestwformiedwóchparemiiłacińskich:nullumcrimensinelege(niemaprze-
stępstwabezustawy)oraznullapoenasinelege(niemakarybezustawy).
Pierwszymaktemprawnym,któryzostałopartynazasadzieokreśloności,był
austriackipowszechnykodekskarnyozbrodniachikarachz1787r.,zwany
Józefiną(odimieniaówczesnegocesarzaJózefaII).Akttenograniczałarbitralność
władzysądowniczej,alenierealizowałustrojowychpostulatówoświeceniawzakresie
określaniaprzestępstwprzezciałoprzedstawicielskie.Wtymzakresieistotneznaczenie
miałozamieszczeniezasadyokreślonościwefrancuskiejDeklaracjiprawczłowieka
iobywatelaz1789r.
Zasadaokreślonościwyrażanajestpowszechniewkodyfikacjachkarnych.Nie
oznaczatojednak,żekwestiarelacjimiędzyustawąadecyzjąsędziowskązostała
ostatecznierozstrzygniętapodkoniecXVIIIw.Przeciwnie,dośćszybkookazałosię,że
sądniemożebyćtylkomechanicznymwyrazicielemwoliustawodawcy.Koniecznejest
pozostawieniepewnegozakresuswobodynroztropnościsędziowskiej”
,zzachowaniem
gwarancjiochronyczłowiekaprzedarbitralnością.To,jakitomabyćzakresswobody,
jestprzedmiotemdyskusjirównieżwspółcześnie.