Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
26
1.Pozyskiwanieinformacjiwkontekścieprocesówgospodarowania
wości.DlaI.Kantaczasiprzestrzeńtodwanieodłączneaspektydoświadcze-
niadającesięopisaćapriori,zapomocąarytmetykiigeometrii.Samawiedza
jestnatomiastograniczonaprzezdostępnośćdoświadczeń.
KoncepcjeI.Kantawpłynęłynaflozofcznepoglądyinnegoznakomitego
niemieckiegoidealistyG.Hegla.Wjegoujęciupodstawowymcelemwiedzy
jestrozwójducha,zmierzającydoabsolutnejwolności.WpracyFilozofa
dziejów(1837rok)uznałwszystkieideeikoncepcjezaelementyhistoryczne-
goprocesudialektycznego(tezaantytezasynteza).
IdeeG.HeglaniepozostałybezznaczeniadlazarównoK.Marksa,jak
iprzedstawicieliamerykańskiegopragmatyzmu.PodejścieK.Marksaopiera-
łosięnapodejściudialektycznymorazhistorycznym,alewprzeciwieństwie
doujęciaG.Heglawywodziłosięzmaterializmu.
Świat,wedługK.Marksa,jestwcałościmaterialny.Rzeczywistośćmate-
rialnapostrzeganazmysłowojestobiektywna.K.Marksuważał,żerzeczyma-
terialne,istniejąniezależnieodspostrzeżeń,alezmysłowodostępne.„Wie-
mynietylko,żesą,aletakżejakiesą.Wiedzanaszaoświeciematerialnym,
opartanadoświadczeniuisprawdzanaprzezpraktykężyciową,jestcałkowi-
ciewiarygodnaiobiektywna”23.MaterializmK.Marksamiałswójwymiardia-
lektycznyihistoryczny.„Przez»dialektyczny«materializmrozumielipogląd,że
istniejejedyniemateria,alematerianieustanniesięrozwijająca,przyjmująca
coraznowepostacie.Dokładniemówiąc,dialektycznepojmowanieprzyrody
przypisywałojejczterywłaściwości:1)przyrodaskładasięzrzeczyzesobą
spojonych,wzajemsięwarunkującychiprzetowzględnych,2)jestwciągłym
ruchu,przemianie,rozwoju;3)rozwijającsię,wytwarzanowejakości,
a4)motoremrozwojujestwalkawewnętrznychprzeciwieństw”24.K.Marks
dowodził,żepodstawamaterialnadotyczyrównieżzjawiskspołecznychigo-
spodarczych.„Poglądtenotrzymałnazwęmaterializmuhistorycznego.»Hi-
storycznego«,bodotyczyłstosunkówludzkichiichhistorycznegorozwoju,
a»materializmu«bostosunkitetłumaczyłmaterialistycznie.Byłzastosowa-
niemmaterializmudialektycznegodostosunkówspołecznych,alezastoso-
waniembardzosamodzielnym.MarksodkryłmówiącsłowamiEngelsa
»ukrytydotychczaspodideologicznyminawarstwieniamiprostyfakt,że
ludziemusząprzedewszystkimjeść,pić,miećmieszkanieiodzież,zanim
będąmoglisięzajmowaćpolityką,nauką,sztuką,religiąitd.«”25.
Ch.Peirce,czołowyprzedstawicielamerykańskiegopragmatyzmu,stwier-
dził,żebadanienaukowepoleganaweryfkowaniuhipotezitrzymaniusię
określonychzałożeń,któretakżewymagajązrewidowanialubokazująsięfał-
23W.Tatarkiewicz,Historiaflozofi,tom3,PWN,Warszawa2003,s.47.
24Ibidem,s.48.
25Ibidem,s.49.