Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.2.Wiedzaiinformacja
25
jestopartanadoświadczeniachiwartościach.Taklasyfkacjawiedzyznajduje
odzwierciedlenienawetwewspółczesnychkoncepcjachrozumienianauki
ipostrzeganianaukowego.
WpływyflozofigreckiejznaleźćmożemyuKartezjusza,któryjakoideali-
sta,ajednocześnieracjonalistaposzukiwałwswojejteoriipoznaniaodpowie-
dzinapytanie,czymożnacokolwiekwiedziećnapewnoorazjakewentualnie
dotegodojść.DlaKartezjuszapewnośćbyłastanemumysłu,aprawda−
właściwościąstwierdzeńdotyczącychświatazewnętrznego.WpracyMedy-
tacjeopierwszejflozofi(1641rok)flozofprzedstawiłetapydochodzeniado
wiedzyprzezracjonalnysceptycyzm:
1.Odrzucaniewszystkiego,coopierasięnazdrowymrozsądku,alemoże
byćwątpliwe.
2.Stawianiepodznakiemzapytaniaswoichspostrzeżeń,ponieważmogą
byćnieprawdziwe(nierealne).
3.Zakładanie,żemożnauleczłudzeniom.
Kartezjuszzadałwielepytańdotyczącychwiedzy,zwłaszczatakiejak:
(1)cowiem?,(2)comogępodaćwwątpliwość?,(3)skądmogęwiedzieć,czy
którekolwiekzmoichprzekonańjestsłuszne?,(4)jakajestróżnicamiędzy
naszymiprzekonaniamiauprzedzeniami,(5)czyjestmiejscenasceptycyzm?
Niestraciłyoneaktualnościwewspółczesnejteoriipoznaniaiczęstostano-
wiąojejistocie.
Kolejnepytaniadotyczącewiedzyisposobówjejkreacjiznaleźćmożna
uJ.Locke’a,znanegoempiryka.WpracyRozważaniadotyczącerozumuludz-
kiego(1690rok)wprowadziłpojęcieideipewnegoobrazupowstającego
wumyślezapośrednictwemdoznańzmysłowych.Rozumowanietociągope-
racjiwykonywanychprzezumysłnaideach,prowadzącydowiedzylubprze-
konania.Wiedzajestzatemdostrzeganiemzwiązkówmiędzyideami.Zmysły
dostarczająwiedzyoistnieniuwiedzy,alenieobjaśniająjejnaturyczyistoty.
InnyempirystaD.Humepodważałwielesądównatematmiarodajności
nauki.Krytykowałzwłaszczawnioskowanieindukcyjne.Prawnaukowych
sformułowanychnapodstawieobserwacjiniemożnatraktowaćjakoprawd
uniwersalnych.Wtensposóbzrodziłasiędoktrynalogicznegopozytywizmu.
D.Humepodzieliłtwierdzenianasądyostosunkachmiędzyideami(analitycz-
ne,apriori–niezależneoddoświadczenia)isądyofaktach(syntetyczne,
aposteriori–opartenadoświadczeniu).Topodejścierozpoczęłowielowieko-
wyspór,wramachmetodologiinauki,trwającydodziś,adotyczącydwóch
sposobówwnioskowania–indukcyjnegoidedukcyjnego.
WpływD.Hume’aznaleźćmożnauI.Kanta.WKrytyceczystegorozumu
(1781rok)zaproponowałonuzupełnienieklasyfkacjiosądysyntetyczne
apriori,odnoszącesiędoczasuiprzestrzeni,podstawowychformzmysło-
