Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
60
RozdziałIII.Rzymwokresiecesarstwa
pośredni,przejściowy,wdrodzekurozwojowigospodarkifeudalnejopartejnapracychłopówza-
leżnych.Późniejszarentafeudalnawykazywaćbędziepodobieństwadoświadczeńkolonów(67).
36
37
2.Obywateleinieobywatele.Kryteriumpochodzeniaetnicznegoleżałoupodstawróżnicywpo-
łożeniuprawnymobywateliinieobywateli(peregrini).Chodziłotuoczywiścietylkooludność
wolną,bosytuacjaniewolnikówjakostojącychpozaprawembyławszędziejednakowa.Podziałten
utrzymałsięjeszczeczęściowowczasiecesarstwaiwywierałpoważnywpływnarozwójsystemu
prawarzymskiego(29).Pełnięprawmielitylkoobywatele(cives),stądnazwaprawocywilne(ius
civile)określałajedynieprawaobowiązująceobywatelirzymskich.
ProcesspołecznywRzymieprowadziłdostopniowegorozszerzaniaobywatelstwarzymskiego.
Zarepublikidzielonospołeczeństwona:
1)obywateli,tj.mieszkańcówsamejkolebkipaństwa,czyliRzymuiokolic,
2)Latynów,tj.mieszkańcówItalii,
3)peregrynów,tj.mieszkańcówpodbitychprowincji.
Wobecwymienionychtrzechgrupstosowanoodmienneprawa.OkołoIw.p.n.e.dokonałosię
zatarcieróżnicyprawnejmiędzyLatynamiiobywatelami.Peregryninatomiastuzyskaliprawa
obywatelirzymskichdopierowIIIw.DecydującywpływmiałtuedyktcesarzaKarakalliz212r.
Rozciągnąłonprawaobywatelskiewzasadzienawszystkichwolnychmieszkańcówcesarstwa(29).
3.Warstwyspołeczne.Obokpodziałuludnościrzymskiejnawolnychiniewolnych,naobywateli
inieobywateli,istotnąrolęodgrywałypodziałyocharakterzespołecznym.Zakrólestwaiwpierw-
szychwiekachrepublikigłówneznaczeniemiałpodziałnaarystokracjęrodową,tzw.patrycjuszy,
iplebejuszy.Walkiklasoweopartenaantagonizmiemiędzyobutymigrupamiprowadziłydo
uzyskaniaprzezplebejuszywieluprawpolitycznych,dotądzastrzeżonychdlarodówpatrycju-
szowskich,wszczególnościprawadoudziałuwzgromadzeniachorazwSenacieidopiastowania
niektórychurzędów.
Wpóźniejszychwiekachpodziałopartynaróżnicypochodzeniazaniknął,dokonałosięnatomiast
wyróżnienietrzechstanów,głównienapodstawiekryteriumróżnicmajątkowych:
1)stanusenatorskiego(ordosenatorius),którystanowiłnadalszlachtęrodową,arystokrację;
2)stanuekwitów(equites);
3)plebsu,czylistanuplebejskiego.
Dwapierwszestanytworzyłyklasęuprzywilejowaną.Wjejrękuznajdowałysięposiadłościziem-
skieiliczniniewolnicy,alezczasemionastraciłaswojeszczególneprzywileje.
Wostatniejfaziecesarstwaźródławyróżniająjużtylkodwiegrupyobywateliwedleichfaktycznej
pozycjispołecznejimajątkowej:
1)nszlachetniejszych”(honestiores),któraobejmowałalatyfundystów,senatorów,ekwitów
iznaczniejszychurzędników;
2)npośledniejszych”(humiliores),doktórejnależeliubożsimieszkańcymiastiwsi.
