Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Hegemoniarosyjska
ZwycięstwopolitycznePiotranadRzeczypospolitąiAugustemIIbyłotak
wielkie,żeniemogłoniewywołaćodruchusprzeciwuzarównowEuropie,jak
iwśródPolaków.DowalkizRosjązawiązałasiękoalicjapaństwzachodnich,na
czelezWielkąBrytaniąimonarchiąhabsburską.Szczegóływzajemnychzobo-
wiązańzawartezostaływtraktaciewiedeńskimz5stycznia1719r.Jednakwla-
tach1719-1720okazałosię,żeposłowienakolejnychsejmachniebyliwstanie
dońprzystąpić.Utraconochęćwalki,zabrakłogotowościdoczynu,dopodjęcia
zbrojnychstarańopodparciezachwianejprzezRosjęniepodległości2.
ImperialnapolitykaPiotraWielkiegozakładała,żecałaRzeczpospolitama
byćwyłącznymprotektoratemPetersburga.WładcaRosjibroniłintegralności
państwapolsko-litewskiegozarównoprzedzakusamiPrus,jakikoncepcjami
rozbiorowymiAugustaII.DoskonalesensPiotrowegosystempolitycznegoujął
SzymonAskenazy:nPierwotnadążnośćrosyjska,jużzaPiotraW.skierowana
kunajrozleglejszym,największymwidokomwszecheuropejskimodliniiBał-
tykuażdoDardanelów,ogarniaławszystkąbezwyjątkuRzpltę(...)polegateż
wtedyprzedewszystkimnaścisłem,zazdrosnemprzestrzeganiu,pókijenobyło
możnanietyleuprzywilejowanej,leczwyłącznej-własnejwolijedynegosu-
perarbitrawsprawachRzplitej;objawiałasiętutajzcałąkonsekwencjąwduchu
wyłącznej,jednostronnejgwarancjiiprotekcyi,mającejprzygotowaćgruntdla
wyłącznejwnastępstwieuniialbowcielenia:toteżwtedy,wpierwotnejswej
postaci,owakierowniczadążnośćrosyjska,wyłączajączgórydopuszczeniedo
spółudziałujakiegokolwiekinnegopostronnegouczestnika,obracałasiętymsa-
memnaprawdęiświadomie(ł)przeciwwszelkiejmyślipodziału.Wprostna
odwrót,natakiejwłaśniemyślipodziałowejwspierałasięodpoczątkuXVIII
stuleciapolitycznadążnośćpruska”3.
BardzociekawąopinięostanowiskuPolakówwczasiewojnypółnocnej
sformułowałJacekBurdowicz-Nowicki:nDostrzegającgwałtownywzrostpotę-
gimilitarnejRosji,Polacywidzielipotencjalnezagrożeniazestronyrosyjskiej.
Spoglądalijednaknapotęgęmoskiewskązzadziwiającądziśobojętnością.
Zdawałoimsię,żeobcemocarstwarównoważyłysiłęRosjiiograniczałyją
wsposóbdającyPolscebezpieczeństwo.Pokolenie,któreprzeżyłowojnęprzy-
pominającączasy»Potopu«,alektórewidziałopaństwoodratowanebezudziału
samychPolaków,nabrałoprzekonania,żegwarancjązachowaniapaństwabyły
siłyzewnętrzne,nadewszystkozaśwyjątkowośćpolskiegoustroju,cieszącego
sięwyjątkowąopiekąOpatrzności”4.Totłumaczydlaczegotaktrudnobyłopod-
jąćstaranianarzeczodzyskaniapełnejniepodległościRzeczypospolitejijakim
2Ibidem,s.112-113
3Sz.Askenazy,Rozbiory,[w:]idem,Wczasyhistoryczne,t.II,Warszawa1904,s.59
4J.Burdowicz-Nowicki,nRzeczpospolitaareformyPiotraWielkiego,nTeologiaPo-
litycznaCoTydzień”,nr290/2021
12
