Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Poststalinizm.Ideologiaiutopiaepoki
WładysławaGomułkę(21października),adwadnipóźniejoba-
leniewBudapeszciemonumentalnegopomnikaStalinastałosię
symbolemnarodowejrewolucji.
ChociażbrytyjskihistorykSimonHallokreśliłrok1956cza-
semglobalnejrewolty3,torzeczywiścienajgłębsześlady,zarów-
nopolityczne,jakekonomiczne,społeczneczykulturowepozo-
stawiłwpaństwachblokuradzieckiego,gdziewyznaczałkoniec
jednejEPOKIipocząteknastępnej.HCobędzieijakbędzie?
–zanotowałpisarzJerzyZawieyskiwskłaniającymdoreflek-
sjipierwszymdniu1957r.–To,cosięstałowPolscepodkoniec
minionegoroku,niezapowiadastabilizacji.Przeciwnie–wszyst-
kojestniepewne,dynamiczne,nasyconekonfliktami.Jednojest
oczywiste,żeniewrócinicdodawnegostyluiobyczaju.Zaszły
faktynieodwracalne”4.Chociażnieistniałjedenmodeldestali-
nizacji(atymsamympoststalinizmu)5iniewszędziezmianybyły
takgłębokiejakwPolsceczyZSRR(np.wPradzepomnikSta-
linadominowałnadmiastemażdo1962r.6),towszędziestano-
wiłistotnącezurę7.Mniejjednoznacznajestkońcowagranica
3S.Hall,1956.Rokrewolty,tłum.A.Goździkowski,Poznań2016.
4J.Zawieyski,Dzienniki,t.1:Wybórzlat1955-1959,wybórioprac.
A.Knyt,współpr.M.Czoch,Warszawa2011,s.333.
5R.Stobiecki,Destalinizacjaczydestalinizacje?,HTygielKultury”1999,
nr4–6,s.168–171.
6Charakterystycznebyłotakżedługietrwaniestalinowskichelit,m.in.
wPolsce.WarszawskisocjologŁukaszBertramprzeanalizowałlosy427człon-
kówelitypartyjno-państwowej(m.in.członków/zastępcówczłonkówKC,kie-
rowników/zastępcówwydziałówKC,ministrów,wiceministrów,szefówNaj-
wyższejIzbyKontroli,cenzuryiUrzędudoSprawWyznań,prezydiumSejmu
iczłonkówRadyPaństwa)urzędującychmiędzyutworzeniemPZPRwgrud-
niu1948apaździernikiem1956r.Mimofalizwolnieńwlatach1956–1957,
późniejszejweryfikacjiorazradykalnejwymianyczłonkówKCnaIIIZjeździe
PZPRwmarcu1959r.,napoczątku1960r.szerokorozumianewysokierangą
stanowiskapolitycznewciążzajmowało65,2%tejgrupy(choćnanajwyższych
stanowiskach,jakczłonkowieKC,szefowiewydziałówKC,(wice)ministrowie,
pozostałotylko47,2%).Coistotne,wlatach1957–1959odeszłorelatywnienaj-
więcejczłonkówelitwcałymokresie1945–1989.Otwartymitrudnymdozbada-
niajestproblem,kogoHzdestalinizowano”przymusowo,aktosięHzdestalinizo-
wał”sam;Listdr.ŁukaszaBertramadoautora,12X2020r.,wzbiorachautora.
7WnaturalnysposóbnajobszerniejszajestliteraturadotyczącaPolski,Wę-
gieriZSRR,wktórychrok1956stanowiłnajwyraźniejszącezurę.Naprzykład
wtrzecimwydaniuTheBibliographyofNewColdWarHistory(red.C.Békés,
8
