Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
PośmierciStalina:rewolucjafaktów
natentematdomysły,jednak,jakpodkreślaHobsbawm,dopie-
rodenuncjacyjny,performatywnyaktChruszczowawywołałfalę
reakcji:przyczyniłasiędotegobrutalnaprawdaorozmiarzeter-
roruorazfakt,żesłowapadłyzustsekretarzageneralnego.Jak
toująłFrançoisFuret,toprzemówieniepozbawiłohistorięuni-
wersalistycznejutopii4.
WewschodnioeuropejskichpaństwachsatelickichHrewe-
lacje”Chruszczowawywołałyszokniemniejszyniżwsamym
ZSRR.Początkowyzamętwodniesieniudoteraźniejszości
iprzyszłościsocjalizmuprzeobraziłsięwniepewnośćdotyczą-
cąprzeszłości.Falakrytyki,jakajużwiosną1956r.przetoczyła
sięprzezposzczególnepartie,dotyczyłazrazuprzeszłościbez-
pośredniej,czyliokresukultujednostki.Wkrótcedoszłojednak
dopodważeniacałejukształtowanejwstalinizmiedominują-
cejnarracjiruchukomunistycznego.Wprawdziewposzczegól-
nychkrajachbardzoróżniepostrzeganoHtajnyreferat”5,jed-
nakżekomuniści(atakżeichprzeciwnicy)zorientowalisię,że
wykonanaprzezChruszczowaegzekucjaStalinapociągnieza
sobądalekosiężneskutkiowymiarzeświatowym,znaczniewy-
kraczającepozakontekstradziecki.Gdybychciećszukaćokre-
ślenia,jakimkomunistyczniprzywódcynajczęściejopisywaliod-
działywanieXXZjazdu,byłobytosłowoHnowe”.Naprzykład
sekretarzgeneralnyKCKPCzAntoninNovotnymówiłwmar-
cu1956r.oHtymwszystkimnowym,coprzyniósłXXZjazd”
4F.Furet,Przeszłośćpewnegozłudzenia.EsejoideikomunistycznejwXXw.,
tłum.J.Górnicka-Kalinowska,M.Ochab,Warszawa2018.Interesującąinter-
pretacjęHtajnegoreferatu”Chruszczowamożnasformułować,opierającsięna
teoriiaktówmowyJohnaL.Austina(tenże,Mówienieipoznawanie.Rozprawy
iwykładyfilozoficzne,tłum.,wstępiprzyp.B.Chwedeńczuk,Warszawa1993).
Stosującjegoterminologię,Htajnyreferat”możnauznaćzapołączeniekonsta-
tacjiiperformatywów.Fraza:HStalinwprowadziłpojęcie»wrogaludu«”jest
konstatacją.Natomiastwypowiedzi:HPrzypomnijmysobieniektórefaktyhisto-
ryczne”czyHRozpatrująckwestiękultujednostki,powinniśmyprzedewszyst-
kimwyjaśnić,jakąszkodęprzyniósłoninteresomnaszejpartii”sąperformaty-
wami,którychnieoceniasiępodwzględemprawdziwości,leczHfortunności”.
5J.Holzer,TajnyreferatChruszczowaijegorecepcjawŚrodkowo-Wschodniej
Europie,w:tenże,DwastuleciaPolskiiEuropy.Tekstypisanewróżnychporach
wieku,Poznań2004,s.169–176(wersjaniem.:DieGeheimredeChruschtschows
undihreRezeptioninOstmitteleuropa,w:DasJahr1956inOstmitteleuropa,red.
H.H.Hahn,H.Olschowsky,Berlin1996,s.13–17).
39
