Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
ROZDZIAŁ2.
GŁÓWNENURTYEKONOMII
jestzwiązanebudzącewciążkontrowersjeprawoekonomicznepraworynków,według
któregotozdolnośćprodukowania,anieposiadaniepieniędzyjestrzeczywistymźród-
łemsiłynabywczejipopytu.ZdorobkuDawidaRicardonapodkreśleniezasługujejego
teoriahandluzagranicznego.OileAdamSmithswojąkoncepcjęwolnegohandluza-
granicznegoopierałnabezwzględnychżnicachwkosztachprodukcji,otyleRicardo
dowodził,żewolnyhandelmożeprzynosićkorzyściobustronomnawetwsytuacji,gdy
jedenzkrajówwszystkoprodukujepowyższychkosztach.Posłużyłsiępojęciemkosztów
względnych,wprowadzającwistocieideękosztówalternatywnych.
EpokęrozwojuekonomiiklasycznejkończydziełoJohnaStuartaMillaZasadyeko-
nomiipolitycznejiniektórejejzastosowaniadofilozofiispołecznej.DziełoJ.S.Millaod
BogactwanarodówAdamaSmithadzielą72lata.Millobserwowałjużskutkiwprowadza-
niapostęputechnicznegoiprodukcjifabrycznejorazto,żeoptymistycznawizjarozwoju
wskutekrosnącegopodziałupracy,którązarysowałSmith,niewpełnisięziściła.Nastę-
powałniespotykanydotądrozwójprodukcjiizacieśniałysięzależnościmiędzyludźmi
ikrajami,alejednocześniespołeczeństwaijednostkidzieliłysięnazwycięzcówiprze-
granych.ZapewnetezmianyiwrażliwośćMillasprawiły,żejegostanowiskojestmniej
jednoznaczne.
Poszukującideałuspołeczeństwa,którepozwolipołączyćHnajwiększąwolność
osobistązesprawiedliwympodziałemowocówpracy”,JohnS.Milldostrzegałwady
zarównoliberalizmu,jakisocjalizmu.Zsocjalizmemwiązałgroźbętyraniispołe-
czeństwanadjednostką.Doliberalnychzasadwłasnościprywatnejiinteresuosobiste-
goodnosiłsięzesceptycyzmemzuwaginakonsekwencje,jakiezasadyteprzynosiły
wpraktyce.Alewprzeciwieństwiedosocjalistówprzyczynyzławidziałniewsamej
zasadziewłasnościprywatnej,leczwniewłaściwymjejstosowaniu.Abyprzybliżyć
własnośćdoideału,któryupatrywałwbezpośrednimzwiązkuwłasnościjednostki
zjejwkłademwpostacipracyioszczędności,proponowałreformęprawaspadko-
wego,zniesieniedochoduztytułuwłasnościziemiirozwójspółdzielczości.Równo-
cześniejednoznaczniebroniłnegowanejprzezsocjalistówzasadykonkurencji.Jeżeli
nawetwspółzawodnictwoniestwarzanajlepszegosystemumotywacyjnego,towist-
niejącymstaniespołecznymjestkoniecznymwarunkiempostępu.Przekonywał,żeso-
cjalistyczneprojektyodrzucającekonkurencjęopartesąnabłędnychwyobrażeniach
ofunkcjonowaniuspołeczeństwainiedostrzeganiuHnaturalnegolenistwaludzi,ich
tendencjidobierności,dopozostawanianiewolnikami,dotrzymaniasięstalekierunku
razobranego”7.
Poglądyekonomistówklasycznychnaprawarządząceprocesamigospodarczymiiich
wyobrażeniaoustrojugospodarczymsłużącymrozwojowidobrobytuwpłynęłyinadal
wpływająznacząconarozwójekonomii.Zastrzegając,iżwdobieekonomiiklasycznej
tworzylitakżeautorzyprezentującypoglądyodmienne,zwrócimyterazuwagęnanajważ-
niejszeideeklasykówmyśliekonomicznej.
7J.S.Mill,Zasadyekonomiipolitycznejiniektórejejzastosowaniadofilozofiispołecznej,t.2,PWN,
Warszawa1966,s.546.
55