Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
ROZDZIAŁ2.
GŁÓWNENURTYEKONOMII
Inną,ważnąprzyczynąjesttrudnośćdowiedzenia,żeokreślonateoriajestfałszywa.
Trudnośćtawynikaztego,żebudującteorięstosujemyzałożenieceterisparibus,aoprze-
bieguprocesuekonomicznegodecydujejednocześniewieleczynników.Naprzykładpra-
wo,iżwzrostcenypowodujespadekwielkościpopytujestformułowaneprzyzałożeniu,
żeinneczynniki,takiejakdochodyigustykonsumentównieulegajązmianie.Abywyod-
rębnićgłówneczynnikiprocesuekonomicznego,tworzymymodeleopartenazałożeniach,
którepomijajązłożonośćludzkiegodziałania.Zakładamy,żepodmiotygospodarczemają
odpowiedniąwiedzę,racjonalniekalkulująikierująsięzyskiem.Wrzeczywistościludzie
częstotejwiedzyniemają,kierująsiętakżeemocjamiiprzywiązująwagędowartości
niematerialnych.
Pewnądoząsubiektywizmuobarczenisątakżesamiekonomiści.Ekonomiścipo-
strzegajączęstoswójprzedmiotbadańprzezpryzmatswegoideału;dlajednychmoże
tobyćideałmechanizmurynkowegoprowadzącegodozgodnościinteresujednostki
zinteresemspołecznym,dladrugichideałwszechwiedzącegopaństwakierującegosię
dobremwspólnym.Konsekwencjąjesttrudnośćwyeliminowaniazprocesupoznania
czynnikaświatopoglądowegoijednoznacznegooddzieleniawekonomiiwarstwypozytyw-
nejinormatywnej.Określonysposóbopisu,jakgospodarkafunkcjonujejestpowiązany
zwyznawanymsystememwartościiprowadzidookreślonychocenrzeczywistościspo-
łecznejiwnioskówdotyczącychoptymalnegoustrojuspołecznegoipolitykigospodarczej.
Opisfunkcjonowaniarynkuprzezekonomistówklasycznychbyłzwiązanyzpostulatem,
abyustrójgospodarczyoprzećnawłasnościprywatnej,wolnościikonkurencji.Odrzuce-
niuklasycznejteoriiwolnegohandlutowarzyszyłaobronaprotekcjonizmucelnego.Na-
tomiastMarksowskawizjakapitalizmujakosystemuopartegonanarastającychwmiarę
rozwojusprzecznościachprowadziładowniosku,żenależyodrzucićkapitalistyczny
systemekonomicznyizastąpićgosystememopartymnaprzeciwstawnychzasadach.
Upodstawocenyżnychrozwiązańustrojowychsątakżewyobrażeniaotym,jaka
jestludzkanatura,jakiesąludzkiezdolnościintelektualneipredyspozycjemoralne,
awkonsekwencji,jakiesąmożliwościuzyskiwaniazakładanychcelów,np.godzeniawy-
dajnościekonomicznejisprawiedliwości,zwiększaniabieżącejkonsumpcjiirealizacji
długofalowegorozwoju.Rzeczywistośćspołeczno-ekonomicznanigdyniejestwpełnisa-
tysfakcjonująca.Problem,którystoiprzedekonomią,polegatakżenatym,abywskazać,
cojestmożliwe.Zwolennicykapitalizmuczęstopowtarzali,żesystemopartynawłas-
nościprywatnejikonkurencjiniejestidealny,mawielewad,alejestjedynymustrojem
gwarantującympomyślnezaspokajaniepotrzebirozwój.Swójpoglądopieralinaprze-
konaniu,żemożliwościintelektualneczłowiekasąograniczoneiznaturykierujesięon
interesemosobistym.Jednakkrytycykapitalizmuakcentowalikoniecznośćdążeniado
zasadniczychzmian,aswąwiaręwmożliwośćradykalnejzmianyopieralinaprzekona-
niu,żemożliwościintelektualneczłowiekasąogromneijestonzgruntudobry,złesą
natomiastwarunki,wktórychmusiżyć.Tenzwiązekmiędzyprzekonaniaminatemat
człowiekaawyobrażeniamioidealnymustrojuspołecznymświadczyotym,żeekonomia
związanajestbardzomocnozogólnąrefleksjąnatematczłowieka,azwłaszczazteo-
riąpoznaniaietyką.Znamiennejest,iżautoramiznaczącychkoncepcjiekonomicznych
bylitacywielcyfilozofowie,jakJohnLockeiDawidHume,aAdamSmithuznawany
51