Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
BudowaDNA
17
kleotydutworzywiązanieestrowezgrupąfosforanowąprzywęglu5!innegonukleotydu.Uwalnianajestcząstecz-
kawody.Wiązaniechemicznełączącedwieresztycukrowesąsiadującychnukleotydównazywasięwiązaniemfos-
fodiestrowymlubwiązaniemfosfodiestrowym5!→3!(strzałkawskazujepolarnośćłańcucha).
2.3Znaczeniekońców5!i3!
KońcekażdejcząsteczkiDNAlubRNAróżniąsięimająinnewłaściwościchemiczne.Końceteoznaczasięsym-
bolami5!i3!.Symbol5!odnosisiędoodpowiedniegowęglaresztycukru,doktóregoprzyłączonajestfunkcjonal-
nagrupafosforanowa(PO
4).Symbol3!odnosisięrównieżdoodpowiedniegowęglaresztycukru,doktóregoprzy-
łączonajestgrupahydroksylowa(OH).ZopisanejasymetriikońcówłańcuchaDNAwynika,żekażdyzłańcuchów
wykazujepolarnośćokreślonąobecnościąalboresztyfosforanowej5!,albogrupyhydroksylowej3!.
Polarność5!→3!łańcuchakwasunukleinowegojestniezwykleważnącechątejcząsteczki.Zrozumienieta-
kiegoukierunkowaniajestistotnedlapojęciareplikacjiitranskrypcji,prawidłowegoodczytaniasekwencji
DNA,atakżedobregozaprojektowaniaiwykonaniadoświadczenialaboratoryjnego.Uzgodniono,żesekwen-
cjeDNApiszesięzwyczajowo,mającpoprawejstroniekoniec5!,apolewej3!.Takijestteżkieruneksyntezy
kwasównukleinowych(zob.podrozdz.6.3).
2.4Nazewnictwonukleotydów
Stosunkowotrudnanomenklaturanukleozydów,nukleotydówizasadazotowychwchodzącychwskładDNA
iRNAzostałapodsumowanawtabeli2.1.Nukleotydymogązawieraćjednąresztęfosforanową(monofosforan),
dwie(difosforan)lubtrzy(trifosforan).Powcieleniudokwasunukleinowegokażdynukleotydzawierajednąta-
kąresztę.Natomiastwolnenukleotydywystępującewkomórcesązazwyczajwformietrifosforanów.Trifosofo-
ranynukleozydówsąsubstratamiwprocesiesyntezyłańcuchaDNAiRNA.Zewzględunadośćzłożonenazew-
nictwonukleotydównaukowcynajczęściejposługująsięskrótami.Naprzykładtrifosforandeoksycytydyny
(obecnywDNA)itrifosforancytydyny(obecnywRNA)mająskrótyodpowiedniodCTPiCTP.LiteryA,G,C,
TiUoznaczajązasadyazotowe,leczwpraktycewykorzystujesięjedooznaczeniacałychnukleotydówzawiera-
jącychdanązasadę.
Wieleterminówprzedstawionychwtabeli2.1niebędziepotrzebnychwtrakcieczytaniategopodręcznika.Zo-
stałyjednakprzedstawione,gdyżstudentmożesięznimispotkać,studiującliteraturęuzupełniającąlubpracując
wlaboratorium.Poznanienazwtrifosforanówdeoksynukleozydów(dNTP)itrifosforanównukleozydów(NTP)
jestrównieżważne,byzrozumiećoryginalnepracenaukowelubzamówićodpowiednizwiązekzkataloguzwiąz-
kówchemicznychdanejfirmy,wmomenciegdyplanujesięokreślonedoświadczenie.Proszęzauważyć,żeATP
iGTP,uniwersalneprzenośnikienergiiwkomórce,sąrównieżtrifosforanaminukleozydów.
Tabela2.1Nazewnictwostosowanewkwasachnukleinowych
Nukleozyd
Zasada
DNA
RNA
Adenina(A)
Deoksyadenozyna
Adenozyna
Guanina(G)
Deoksyguanozyna
Guanozyna
Cytozyna(C)
Deoksycytydyna
Cytydyna
Tymina(T)
Deoksytymidyna
-
Uracyl(U)
-
Urydyna
Ogólny(N)
Deoksynukleozyd
Nukleozyd
Nukleotyd*
DNA
RNA
Deoksyadenozyno5!-trifosforan(dATP)
Adenozyno5!-trifosforan(ATP)
Deoksyguanozyno5!-trifosforan(dGTP)
Guanozyno5!-trifosforan(GTP)
Deoksycytydyno5!-trifosforan(dCTP)
Cytydyno5!-trifosforan(CTP)
Deoksytymidyno5!-trifosforan(dTTP)
-
-
Urydyno5!-trifosforan
Deoksynukleozydo5!-trifosforan(dNTP)
Nukleozydo5!-trifosforan(NTP)
*Nukleotydymogąmiećjednąresztęfosforanową(monofosforan),dwiereszty(difosforan)lubtrzyreszty(trifosforan).Przedstawionewtabelitrifosforanysą
substratamiwsynteziekwasównukleinowych.
